Namangan davlat universiteti b. T. Ataxanov, M. B. Isabayev fuqarolik jamiyati fanidan

DINIY FUNDAMENTALIZM
— muayyan ijtimoiy hodisaning dastlabki, 
birlamchi ko‗rinishini anglatadi. Diniy fundamentalizm ostida dinni ilk davrdagi holatini 
qayta tiklashga chaqirish tushuniladi. Islom fundamentalistlari musulmon dunyosini 
Qur‘on va shariat «ahkomlari» talablariga mos ravishda o‗zgartirish tarafdorlari bo‗lib, 
dunyoviy davlatchilik va qonunchilikni inkor qiladi. 
DINIY TERRORIZM
— hozirgi zamon terrorizmining keng tarqalgan 
ko‗rinishlaridan biri bo‗lib, u yoki bu diniy aqidalardan foydalangan holda muayyan 
siyosiy maqsadlarni ko‗zlaydi. Siyosat dunyosini o‗z tamoyillari asosida qayta qurishni, 
odamlar ongiga ta‘sir etishni diniy aqida va qadriyatlar negizida amalgam oshirishni 
istovchi diniy-terroristik guruhlar hokimiyat uchun kurashish, millatlararo janjallar va har 
xil siyosiy mojarolarni keltirib chiqarishda dindan siyosiy qurol sifatida foydalanishga 
harakat qiladilar. Mas., 2015-yil 13-noyabr kuni ISHID jangarilari tomonidan Parij 
shahrida sodir etilgan terror aktida yuzlab odamlar halok bo‗ldi. Terrorchilik 
tashkilotlarining asosiy siyosiy maqsadlari o‗zlari faoliyat olib borayotgan joydagi 
hukumatga qarshi kurashish, o‗z siyosiy maqsadlariga erishish yo‗lida barcha 
vositalardan foydalanish, o‗z davlatini tuzish uchun kurash olib borishdan iborat. Aksar 
terrorchilik tashkilotlari o‗z maqsadlariga yetishish yo‗lida dindan niqob sifatida 
foydalanishadi. Ularning faoliyati d.e. mohiyatini ochib beradi.
DINIY UYUSHMALAR
— jamiyatning kuchli va ta‘sirchan tashkilotlaridan 
hisoblanadi. Sababi, dunyoda tinchlikni saqlash, kishilarni tarbiyalash, ular o‗rtasida 
umuminsoniy qadriyatlarni qaror toptirish yo‗lida turli diniy uyushmalarning 
imkoniyatlari kattadir. Diniy uyushmalar ham boshqa jamiyat tashkilotlari singari inson 
va jamiyatni to‗g‗ri yo‗lga, tinch — totuvlikka, oliyjanoblikka, hamkorlik va 

---

70 
hamjihatlikka chaqirmoqda. Ular ham ug‗irlik, bosqinchilik, talonchilikni, zo‗ravonlikni, 
adolatsizlikni qoralaydilar. Bu tashkilotlar ham umidsiz dillarga taskin va yupanch 
bagishlaydilar, umidbaxsh a‘mol sifatida singan ko‗ngillarni ko‗tara oladilar. Ayni 
paytda dinni niqob qilib olib undan g‗arazli maqsadlarda foydalanuvchi, jamiyatdagi 
hamjihatlik, davlalararo, millatlararo va dinlararo totuvlik, ijtimoiy barqarorlikka tahdid 
soluvchi diniy ekstremistik uyushmalar ham yo‗q emas. Ularning ko‗rinishlari ham xilma 
– xildir. Bunga misol qilib: musulmon mamlakatlardagi «musulmon birodarlarini»; 
«toliblar harakati»; «vahobiylar harakatini» ko‗rsatish mumkin. Bu ekstremistik 
tashkilotlar va xarakatlarnining maqsadi, ular boshlagan jaholatparastlik faoliyati qanday 
oqibatga olib kelishi jahon jamoatchiligiga taboro ko‗proq ayon bo‗lmoqda. 
DIPLOMAT 
(fr. 
diplomate
) — 1) muayyan bir davlatning xorijiy davlatlar bilan 
rasmiy aloqalarini yuritib turadigan va buning uchun maxsus tayyorgarlik ko‗rgan 
lavozimli shaxs. D.ga hukumat tomonidan vakolat berilib, u chet davlatlarda daxlsizlik 
huquqidan foydalanadi; 2) boshqa kishilarga ustalik bilan muomalada bo‗ladigan, o‗z 
ishining nozik tomonlarini, qonun-qoidalarini, muzokara olib borish san‘atini biladigan 
kishi.