Namangan davlat universiteti b. T. Ataxanov, M. B. Isabayev fuqarolik jamiyati fanidan

JAHON SAVDO TASHKILOTI (JST)
— jahon mamlakatlarining o‗zaro savdo 
hamda savdo siyosati rejimini boshqaruvchi xalqaro tashkilot. Xalqaro savdoda 
tashkilotga a‘zo va ishtirokchi mamlakatlar uchun majburiy bo‗lgan tamoyillar va 
qoidalar belgilangan hukumatlararo ko‗p tomonlama shartnomalar asosida faoliyat olib 
boradi. 1995-yilda tashkil qilingan. BMT tizimiga kiradi. Idorasi Shveytsariya (Jeneva)da 
joylashgan. JST jahon savdosi qoidalarini ishlab chiqish yo‗li bilan davlatlar savdo 
siyosatiga ta‘sir ko‗rsatish, savdo munosabatlarini erkinlashtiradigan va qatiy tartib-
qoidaga soladigan muzokaralar uchun yig‗ilishlar o‗tkazish, davlatlararo savdoda yuzaga 
keladigan nizolarni hal qilish va b. vazifalarni bajaradi. JSTning oliy organi – barcha a‘zo 
mamlakatlar Vazirlar Konferensiyasi bo‗lib, kamida ikki yilda bir marta o‗tkaziladi. 
Joriy ishlarga Bosh kengash (tovarlar savdosi bo‗yicha kengash, xizmatlar savdosi 
bo‗yicha kengash, intellektual mulk masalalari bo‗yicha kengash), sekretariat, doimiy 
qo‗mitalar rahbarlik qiladi. JST faoliyati a‘zo mamlakatlarning o‗zaro manfaatlarini turli 
tadbirlar (asosan boj imtiyozlari, to‗siqlari va b.)ni qo‗llash bilan himoya qilishga 
qaratilgan. A‘zo mamlakatlar JST talablarini bajarish bilan birga tashkilotning boshqa 
a‘zolariga savdoda mumkin qadar qulaylik berish rejimini (birinchi navbatda boj 
tariflarini pasaytirish) qo‗llaydi, o‗z ichki bozorini chet el korporatsiyalari uchun ochiq 
qilish majburiyatini oladi. 160 mamlakat to‗la huquqli a‘zo shundan 156 tasi xalqaro 
miqyosda tan olingan mamlakatlar, Tayvan, ikki qaram hududlar va Yevropa Ittifoqi 
kiradi. 24 ta davlat hukumatlari kuzatuvchi maqomiga ega. (O‗zbekiston ham). 
JAHON SOG„LIQNI SAQLASH TASHKILOTI
— xalqaro tibbiy tashkilot; 
BMTning ixtisoslashgan maxsus muassasasi. 1945-yil fevralda BMT konferensiyasida 
J.s.s.t.ni tuzish to‗g‗risida qaror qabul qilingan edi. 1946-yilda sog‗liqni saqlash bo‗yicha 

---

144 
Nyu-Yorkda o‗tkazilgan Xalqaro konferensiyada BMTga a‘zo 26 ta mamlakat tashkilot 
ustavini ratifikatsiya qilgach, J.s.s.t. tuzildi (1948.7.4). Shu kun butun dunyoda sihat-
salomatlik kuni sifatida nishonlanadi. Tashkilot o‗z oldiga «hamma xalqlarning iloji 
boricha sog‗-salomat bo‗lishiga erishish»ni maqsad qilib qo‗ygan. J.s.s.t. kasalliklarga 
qarshi kurash olib boradi, ularni tugatish tadbirlarini ko‗radi; atrof muhit muhofazasi, 
yuqumli va yuqumsiz kasalliklarga qarshi kurash uchun xalqaro standartlar belgilash, 
dori moddalar sifati va qo‗shimcha ta‘siri hamda narkotik moddalar ustidan xalqaro 
nazorat o‗rnatish; tibbiyot fanining eng muhim masalalari bo‗yicha hamda sog‗liqni 
saqlash sohasidagi tadqiqotlarni koordinatsiyalash va ularni o‗tkazishga ko‗maklashadi. 
J.s.s.t. xalqaro karantin sohasida qator tadbirlarni amalga oshiradi: chechak, vabo va b. 
bilan kasallanish hollari to‗g‗risida mamlakatlarga o‗z vaqtida xabar beradi. Tashkilot 
tarkibiga 6 mintaqviy tashkilot kiradi. Ular har birining o‗z ijroiya organlari va mintaqviy 
byurolari bor. J.s.s.t.ning oliy organi – Jahon sog‗liqni saqlash assambleyasini 
mamlakatlar saylaydi, uning sessiyasi-yil sayin chaqirib turiladi. J.s.s.t.ning markaziy 
ma‘muriy organi – Sekretariatga (shtab kvartirasi Jenevada) general direktor rahbarlik 
qiladi. Tashkilot mablag‗ining asosiy manbai unga a‘zo bo‗lgan davlatlardan tushadigan 
badal pulidir. J.s.s.t. jurnallar, byulletenlar, nomuntazam nashrlar chop etadi. J.s.s.t.ning 
O‗zbekistondagi vakolatxonasi 1995-yildan O‗zbekiston sog‗liqni saqlash vazirligi 
binosida faoliyat ko‗rsatadi .