Nam angan davlat universiteti obidjon karimov

Jondin seni ко ‘p  sevarmen,  ey umri aziz,

Sondin seni ко ‘p  sevarmen,  ey umri aziz.

Har neniki sevmak andin ortuq bo ‘Imas,

Andin seni ко ‘p  sevarmen,  ey umri aziz.

(Alisher Navoiy)

Xarakterli  o‘m i  shundaki,  N avoiy  va  Bobur  davrlarida 

yaratilgan  ruboiy  va  ruboiyalaming  ko‘pchiligida  uchinchi  misra 

boshqa  vaznda  yaratilgan.  Chunonchi,  Bobur  «Muxtasar»ida

55

---

keltirilgan  ruboiy  va  ruboiyalaming  deyarli  hammasida  shu  holni 

ko‘rish mumkin:

Ey sendin о ‘lib bag ‘rim ham ко ‘ksum dog ‘

Ко ‘nglim о ‘tu-ul о ‘tqa to ‘kub ashkim yo g  ‘

Tan о ‘Isa g'aming ichra joningfido

Jon kuysa muhabbatingda,  sen bo ‘lg ‘il sog ‘.

Bobur  mazkur  ruboiyning 

3-misrasi 

axrabning 

m a f ulu 

mafo’iylun m a f umu fa'ul vaznida bitilganini ko‘rsatadi.

Ruboiy qofiyalanishiga qarab ikki xil bo‘ladi:

1 .Xosiy ruboiy-a-a-b-a shaklida qofiyalanadi.

2.Ruboiya  yoki  taronai  ruboiy  -  hamma  misralar  qofiyadosh 

bo‘ladi  (a-a-a-a).

Ruboiy  fors-tojik poeziyasidagi  «du bayti»dan g‘oyaviy-tematik 

va  shakliy-poetik  xususiyatlari  bilan  farq  qilinadi.  «Du  bayti»  vazn 

jihatidan  ham  erkinroq  bo‘ladi.  Ruboiyning  birinchi  misrasi  tezis 

bo‘lib, unda shoir aytmoqchi  b o ig an  fikrini o ‘rtaga tashlaydi.

Boshqacha  aytganda, 

ruboiyning  birinchi 

misrasi 

uning 

mavzusini  ifodalaydi.-Ikkinchi  misrani  ma'lum  ma'noda  antitezis 

deyish mumkin.  Bunda birinchi misraga qarama-qarshi fikr aytiladi.

Ruboiyning  birinchi  misrasi  moddai  ruboiya  deb  ataladi.  Bu 

misra  shoiming  to ‘rtinchi  misrada  aytmoqchi  bo‘lgan  xulosasi 

uchun  ko‘prik  vazifasini  o ‘taydi.  Ruboiyning  to ‘rtinchi  misrasi 

sintez  deb  ataladi.  Bunda  shoir  avvalgi  uch  misradan  g‘oyaviy 

xulosa chiqaradi. Bu xulosa shoiming asosiy g ‘oyasidir.

Ruboiyning  bu  namunasi  fors-tojik  adabiyotida  Umar  Xayyom 

ijodida to ‘la shakllandi.  E'tibor beraylik: