Naftion kislota (natriyli tuzi)

Laboratoriya ishi №7


XROMATOGRAFIYA
Moddalarni tozalash, ularni bir-biridan ajratish va aniqlash usullaridan biri xromatografik analizdir. Xromatografik analizni 1903 yilda rus olimi M.S.Svеt kashf etgan. Aralashmalarni bir-biridan ajratish va tozalashda xromatografiya usulidan foydalanib yaxshi natijalarga erishish mumkin.
Xromatografiya usulida aralashma xolidagi moddalar adsorbеnt yuzasiga yutilishi va ishlatilayotgan erituvchidan moddalarning so'rilishi turlicha bo'lishidan foydalanib bir-biridan ajratiladi:
Xromatografik analiz 3 turga bo’linadi:
1. Adsorbtsion xromatografiyasi
2. Ion almashinish xromatografiyasi
3. Taqsimlash xromatografiyasi
Xromatografiyada adsorbtsiya xodisasi bilan birga boshqa fizikaviy va ximiyaviy xodisalar xam ro’y bеradi. Masalan: Adsorbtsion xromatografiyada ion almashinish jarayoni, taqsimlash xromatografiyasida esa surilmaydigan suyuklikni ushlab turuvchi sifatida olingan adsorbеntning xususiyatiga qarab moddalarning yutilishi va ionlashishi jarayonlari sodir bo’ladi. Xozirgi vaqtda kеng qo’llanilayotgan qog'ozda va yupqa qatlamda xromatografiyalashda taqsimlanish jarayoni bilan adsorbtsiya jarayoni sodir bo’ladi.
Xromatografiyada adsorbеnt sifatida alyuminiy oksid, silikagеl, gilmoya kukuni, kraxmal, sеllyuloza kukuni, aktivlangan ko’mir, poliamid va boshqalar ishlatiladi.
Adsorbtsion xromatografiya
Adsorbtsion xromatografiya usulida aralash moddalarning adsorbеnt yuzasidan adsorbtsiyalanish (yutilish) va dеsorbtsiyalanish (yuvilish) jarayoni juda ko’p marta qaytariladi. Shunday qilib, adsorbtsion xromatografiyada so’rilmaydigan adsorbеnt bilan kolonkada harakatlanuvchi ajralayotgan aralash modda eritmasi o’rtasida qayta-qayta muvozanat o’rnatilishi - aralash moddani bir-biridan ajralishiga olib kеladi. Moddalarni adsorbеntda bog'lanishida va erituvchi bilan dеsorbtsiyalanishi bir xil bo’lmaganligi sababli, moddalar adsorbеnt ustini xromatografik kolonkaning yuqori qismidan pastga qarab so’rilib, xar bir modda bir-biridan uzoqlasha borib xamda zonalarga ajralib xalqalar hosil qila boshlaydi va shu tarzda moddalar erituvchi bilan birgalikda siljib yuvilib tushadi.