Nafas olish tizimi

Qon aylanish tizimi [ tahrir | kodni tahrirlash ]
qon aylanish tizimi ochiq. Gemolimfa faqat qisman qon aylanish organiga kiradi - mushak naychasi bo'lgan dorsal tomir . Aks holda, tana bo'shlig'ini ( mixocoel ) va organlar orasidagi bo'shliqlarni to'ldiradi, ularni yuvadi ^[2] . Orqa tomir 2 qismga bo'linadi: orqa - yurak - va oldingi - aorta ^[33] . Yurak qorin bo'shlig'i segmentlariga mos keladigan kameralarga (to'rtdan o'ngacha, odatda 9) bo'linadi ^[34] . Evolyutsion rivojlangan guruhlarda ularning sonini kamaytirish tendentsiyasi mavjud. Yurakning har bir xonasida gemolimfa tana bo'shlig'idan kiradigan klapanlari bo'lgan ikkita kirish joyi (stoma yoki ostium) mavjud. Yurak kameralari orasidagi teshiklarda gemolimfaning bir yo'nalishda harakatlanishini ta'minlaydigan klapanlar ham mavjud. Yurakning orqa uchi odatda yopiq bo'ladi ^[2] . Aorta kamera va klapanlardan mahrum. Yurak kameralarining pulsatsiyalari natijasida gemolimfa orqa-old yo'nalishda harakat qiladi (ba'zi hasharotlarda teskari gemolimfa oqimi kuzatiladi). Yurak urishi tezligi hasharotlarning turiga, uning jismoniy holatiga, rivojlanish bosqichiga bog'liq va daqiqada 15 dan 150 tsiklgacha o'zgarib turadi ^[2] . Diastola paytida gemolimfa ostiumlar orqali yurakka kiradi va sistola paytida u aortaga oldinga siljiydi. Aorta bosh bo'shlig'ida gemolimfa oqadigan teshik bilan ochiladi. Hasharotlarning tana bo'shlig'ida qon aylanishi ikkita diafragma tomonidan ta'minlanadi. Yuqori diafragmaning qisqarishi perikard bo'shlig'ining sig'imini oshiradi, bu erda diastola vaqtida gemolimfa shoshiladi. Pastki diafragmaning qisqarishi qonning tana bo'shlig'ida old tomondan orqaga harakatlanishiga yordam beradi. Shunday qilib, yurak va diafragmalarning birgalikdagi ishi gemolimfni hasharotlar tanasida aylantiradi: dorsal tomir bo'ylab - orqadan oldinga, tana bo'shlig'ida - old tomondan orqaga. Gemolimfning tananing qo'shimchalarida (antennalar, oyoqlar, qanotlar) harakati qo'shimcha mahalliy pulsatsiya qiluvchi organlar tomonidan amalga oshiriladi. Odatda bu pulsatsiyalanuvchi ampulalar yoki harakatlanuvchi membranalar (oyoqlarda) ^{[2] [34]} .