Nafas fiziologiyasi

Nafas olishning tiplari

• Nafas olish quyidagi tiplarga bo’linadi:
• Ko’krak tipida
• Qorin yoki diafragma tipida
• Aralash tipda
• Ko’krak tipda –nafas olish asosan xomiladorlikning oxirgi oylarida va qorin bo’shlig’idagi og’riqli xolatlarda uchraydi.
• Qorin yoki diafragma tipida – asosan erkaklarda va elkasida og’ir yuk tashuvchi kasb egalarida uchraydi.
• Aralash tipda – bu asosan yosh bolalarda uchraydi

NAFAS CHIQARISH MEXANIZMI

• Nafas chiqarish passiv jarayon bo’lib bunda xech qanday energiya sarfisiz ko’krak qafasi o’z og’irligi bilan pastga tuushadi, xajmi torayadi, diafragma esa ichki a’zolar xarakati tufayli yuqoriga ko’tariladi va o’pka xajmi kichiklashib, alveolalardagi bosim atmosfera bosimidan ortishi xisobiga xavo tashqariga chiqariladi.

NAFAS XAVOSINING TARKIBI

• Nafas olish havosi atmosfera havosining tarkibi bilan teng.
• Ya’ni atmosfera xavosida
• 20,94% - О2 (kislorod),
• 0,03% - СО2 (karbonat angidrid)
• 79,03% - N2 (azot) mavjud.

Chiqariladigan havoning tarkibi

• o’rtacha xisob bilan:
• 16,3% - О2,
• 4% - СО2,
• 79,7% - N2 bor.
• Nafasdan chiqadigan havoning tarkibi doimiy bo’lmay, tanadagi modda almashinuviga va o’pka ventilyatsiyasining hajmiga bo’gliq. Bir necha marta chuqur nafas olinsa va hafas ushlab turilsa nafas bilan chiqadigan havoning tarkibi o’zgaradi.

ALVEOLYAR HAVO

• Alveolyar havoning tarkibi:
• 14,2 - 14,6% - О2,
• 5,5 — 5,7% — СО2,
• 80% - N2 бор.
• Nafas chiqarish havosi bilan, alveolalrdan chiqadigan havoni turlicha

NAFAS OLISHDA PLEVRAL BO’SHLIG’I

PNEVMOTORAKS VA UNING TURLARI

• P n e v m o t o r a k s- deb plevra bo’shlig’ining buzulishi tufayli havoning plevra bo’shlig’I yoki ko’krak bo’shlig’iga havoning qo’shimcha kirishiga aytiladi. Bunday paytda nafas olish qiyinlashadi.
• Pnevmotoraks quyidagi turlarga bo’linadi:
• Ochiq pnevmotoraks– bu ko’krak qafasining buzulishi tufayli kelib chiqadi.
• Yopiq pnevmotoraks– bunday paytda havo kirib u yerdan chiqmaydi.
• Klapnli pnevmotoraks-bunday paytda klapanli teshik hosil bo’ladi. Havo kiradiyu, chiqmaydi va yurakni bosadi. Bunday xolatda birinchi yordam ko’rsatish uchun ko’krak qafasini teshib havoni chiqaradi.
• Bundan tashqari plevra varag’ining bir tomonlama, ikki tomonlama pnevmotoraksi tafovutlanadi.