N. Yu. Jo’ruyev

Xususiy kapital to’g’risidagi hisobotda rezerv kapitaliga oid ko’rsatkichla rni kiritish qoidalari

Korxonalar tashkil bo’lish jarayonida o'z ustavlarida shakllantiriladîgan turli jamg’armalar to’g'risidagi ma’lumotlami aks ettiradilar. Respublikamizda amal qilinayotgan qonunlarga muvo fiq korxonalarda rezrev kapitali tashkil qilinishi lozim. Uning miqdori jamiyat ustav kapitalining 15 %‹dan kam bo’lmasligi kerak va uning miqdori ustavda ko'rsatilishi lozim. Rezerv kapitali har yili sof foydadan ajratmalar o'tkazish yo" li bilan jamiyat ustavida belgilangan miqdorga yetguncha tashkil eti ladi. Rezerv kapitali korxona ko’rgan zararni qoplash, imtiyozli aksiyalar uchun dividendt to’lash, aksiyadorlar talabiga ko’ra aksiyalami qayta sotib olish uchun ishlatiladi. Shu bilan birgalikda rezerv kapitali hisobvaraqlari uzoq muddatli aktivlarni qayta baholashda yuzaga keladigan inflyatsion rezervlarga muvofiq foyda hisobidan tashk il qilinadigan rezerv hisobi uchun mo’ljallangan.
Rezerv kapitali asosan tashkil topadi:
- mulkni qayta baholash kapitalida;

• 
  rezerv kapitali;
  
• 
  tek inga olingan mulk.
  

Mulklami qayta baholash natijasida rezerv kapitali shakllantiriladi. Agar qayta baholash natijasida mulkning qiymati kamaysa, kamaygan summa о’sha mulkning navbatdagi qiymati oshishi hisobii;a tO’ldiriladi va shu mulkning avval gi qayta baholashdagi qiymatidan oshgan arzonlashtirilgan summa xarajat sifatida tan olinadi.
Mulkrii qayta baholash bo’у icha jamlangan summa ta’sischilar о’rtasida taqsimlanishi mumkin va u chiqib ketayotgan ta'sischilarga ulush si fatida beriladi.
Rezerv kapitali taqsimlanmagan hisobidan shakllantiriladi va ushbu mablag’ korxona zararini va bank manbai bo’lmagan maqsadlar uchun sarflanadi.
Korxonalar о’z faoliyatlarini amalga oshirish jarayonida mulklami tekin olish hollari ham uchrab turadi. Tekinga olingan mulklar qiymati soliqqa tortish maqsadida umumiy korxona umumiy daromadiga qo’shiladi. Tekinga olingan mulklami soliqqa tortish tartibi О’zbek iston Respublikasi soliq qonunchiligi bilan tartibga sol inadi . Xususiy kapital to’g’risidagi hisobotda rezerv kapitaliga oid quyidagi ma’lumotlar keltirilishi lozim:

• 
  uzoq muddatli aktiv lami qayta baholash;
  

— rezcrv kapitaliga ajratmalar;

• 
  teLinga of ingan mulk;
  
• 
  хususiy kap ital shak llanisliining boshqa manbalari.
  

«Uzoq muddatli aktivlarni qayta baholash» moddasi bo’yicha (030-satr) hisobot yilining birinchi kuni holati bo’yicha har yili qonun hujjatlarida belgilangan tartibda o'tkazi1adigan asosiy fondlami qayta baholashdan tashqari, asosiy vositalar, nomoddiy aktiv lar va boshqa uzoq muddatli aktiv lami qayta baholash summasi aks ettiriladi.
Ushbu ko’rsatk ich» i lo' ldirish uchrıîl \ lu ın_ berilgan kuniga o”tkazilgan uzcq
muddati i aktivlarni qayla baholashnin ü hı•‹›-l k n‹›hi a ularning buxgaIt‹riy a hisobi
ak tlarida aks ettirishlari lczim. Bun nu tıcî ım 8 I U-«klulkni qayta haholaah ho”y icha
\uzarishlar» va uzun muddati i akü iv Ia i ll ı•‹›hü. ulu\’cl i sch§’otlar (UI 00. fl400 »a ^b.q.)nin_{s °’}^zaro bog” lanishi tckshir ladı.
Rezerv kapıtal iya ajratmalar nJ‹›dd, ^ı ho”t icha (050-satr) ta”sis hujjatlarida
ko'ra qonun hu atlarida belgilangan lan›hJ:› hisobot yi li uchun rezerx kapiıaliya ajratmalar summasi aKs ettiriladi.
Ushbu rezerv s ıın»asi korxona I: ”sı• hılarining kelishux iga mu\‘ofiq qabuİ qil ingan qarorda alohida ta'L idlan:ıJı. l-‹›ş da hisobidan ajrati ladi. Ushbu ma’lumotlami hisobotga L irit ishdan ‹ 1 n in lish hu qaror ma’ lumotlari bilan 8710-
‹Joriy yiIning taqsimlanmagan hoş dasi» s ll; ‹ ı imny hamda 83*0-«Rezerv kapitali» schyoti ma'luînotlaı i o”zaro taqqosl:ı 1: ‹Iı .SI ‹ından k¢yin ushbu ma’lumotlar h isobotga kiritiladi.
Tekinga olinga*4 n1uIk lo'g“ri sıd»';i nda I motlami hisobotda aks ettirishdan oldin ularning har biri to g”ri idagi ma' I H4\‹›tİar tekshirilishi ilan da bajarilishiga alohida e’tibor qaratish lozim. Bunda t¢Liı ‹olingan mulkni «kabul-qilish topshirish dalolatnoma» va «Baholash haqidayi i ı. ‹lar» x a bu.xgaIteriya hisobini»y 83*0-
«Tek in olingan muIf:» va ularni hisobi.ı ‹›I‹» chi schş’otIamin_{9 •}^a”lumoılari o“zarO taqqoslangan holda fekshiriladi. Zar‹›r ne +” I‹ın ^oılan›_'°s aniqli giga ıshonch hosil _'!s^andan so“ng usl hu nda' lumotlar I ıs‹›hüa L ıriıiladi.
Xususiy kapilal rîx'oj Ianishini*J I ‹* hata manbalari ko”rsatgichida rezer\ k apitalining boshqa manbalar hisobidan '•i ›KII. ı\liril¿anligi to”g’risidagi ma’lumotlar keltirildi.

4.