N xojiyeva, B. Sharipov, sh. Muxsinov

§ 6. 4. Tekseriw quralları

XUnit quralları islep shıǵılǵan hár bir moduldıń tuwrı islewin tekseriw ushın isletiledi hám usınıń menen birge maksimal kod qamrovini támiyinleydi. XUnit frameworklari testlerdi avtomatlastırıw texnologiyaları arasında eń keń tarqalǵan bolıp, test jaǵdaylardı arnawlı tillerde súwretlew hám alardı avtomatıkalıq túrde orınlaw imkaniyatın beredi.

Belgilengen test quralları test maǵlıwmatların jaratadı, bul bolsa hár qıylı integraciyalanǵan modullardıń tuwrı islewin tekseriw imkaniyatın beredi. Belgilew hám almastırıw quralları sistemanıń tuwrılıǵı hám tolıqlıǵın tekseriw ushın, sanday-aq qabıllaw sınaqları waqtında qollanıladı. Bul qurallar test etiwshilerdiń qosımsha menen óz-ara baylanısların belgilep, keyinirek avtomatıkalıq túrde jumısqa túsiriliwi múmkin bolǵan test ssenariylarini jaratadı. Programmalastırıw tilleri sıyaqlı test quralları de sonshalıq kóp.
Xizmet ko'rsetiwdi baqlaw quralları. Alar dáslepki kodtı analiz qılıw hám modullılıq, oqıw hám taǵı basqalar qaǵıydalarına muwapıqlıǵın tekseriw imkaniyatın beredi. Paydalanıw qolaylıgini basqarıw quralları. Alar haqıyqıy paydalanıwshılar menen islew processinde programmalıq o'nimdi bahalaw ushın isletiledi. Usınıń menen birge, bunday qurallar paydalanıwshı interfeysin paydalanıwshılardıń o'zleri qatnasıwisiz tekseriw imkaniyatın beredi.
Qawipsizlikti baqlaw quralları. Sistema daǵı hálsizliklerdi anıqlaw hám kerekli funksionallıqtı saqlap qalǵan halda maǵlıwmatlardı qorǵawı yamasa joq ekenligin anıqlaw imkaniyatın beredi. Atap aytqanda, qorǵaw sınaq quralları skanerlew hám hálsizliklerdi tabıw hám alardan paydalanıwǵa qaratılǵan basqa háreketler arqalı programmalıq támiynat sisteması yamasa tarmaqqa hújimlerdi imitatsiya etedi. Alar etikalıq yamasa aq xakerlik quralları dep de ataladı.
Ónimlilikti tekseriw quralları. Sistemanıń jumıs basımı astında qanshellilik tez islewin anıqlaw imkaniyatın beredi. Bul qurallar qosımsha daǵı kemshiliklerdi tabıw ushın qaratnmagan, lekin o'lshenerlik ayrıqshalıqlardı bahalaw ushın isletiledi: juwap waqıtı, o'tkeriw qábileti hám basqalar.
Úzliksiz verifikatsiya hám validatsiya quralları. Úzliksiz sapanı támiyinlew principi rawajlanıwdıń barlıq basqıshlarında verifikatsiya hám validatsiya processleriniń jaqın integraciyasın názerde tutadı. Ádetiy mısal sınaq tiykarında islep shıǵıw bolıp, al jaǵdayda programmalıq támiynat islep shıǵilıwınan aldın sapa maqsetleri belgilenedi. DevOps tiykarlarınan biri bolǵan úzliksiz integraciyanıń abzallıqların esapqa alǵan halda, tekǵana verifikatsiya hám validatsiyani avtomatlastırıwǵa, bálki bul processlerdi islep shıǵıw ciklına integraciyalawǵa járdem beretuǵın qurallarǵa úlken itibar qaratılıp atır.
Jenkins, Travis CI, Bamboo, GoCD, Ansible quralları úzliksiz integraciyalasqan ortalıqta sapa qásiyetlerin tekseriw imkaniyatın beredi. verifikatsiya hám validatsiyani programmalıq támiynattıń turmıs aylanıwına kirgiziw talap etiledi, bul bolsa processlerdi islep shıǵıwshılar ushın sáykes keletuǵın avtomatıkalıq hám ashıq atqarılıwın támiyinleydi. Bul instrumentler bir neshe sapa qásiyetlerin tastıyıqlaydı hám global bahalaw hám vizualizatsiya ushın maǵlıwmatlardı usınıs etedi. Úzliksiz verifikatsiya hám validatsiyajarayonlari modullı sınaq, belgilew hám almastırıw, hám de statikalıq analiz qurallarından de paydalanıwı múmkin.
Dizim degi barlıq túrdegi qurallar járdeminde orınlanǵan háreketlerdi basqarıw hám ulıwma verifikatsiya hám validatsiya procesin basqarıw ushın test jumısın basqarıw qurallarından paydalanıladı : Test Link, Test Rail, Microfocus Quality Center, vSTS, IBM Rational Quality Manager, XStudio hám basqalar.
Zamanago'y jámiyet ekonomikanıń barlıq tarmaqlarınıń dvigateline aynalǵan programmalıq támiynatqa barǵan sayın ko'birek ǵárezli bolıp barıp atır hám sal sebepli programmalıq támiynat sapasına talaplar artıp barıp atır. Tiyisli processlerdi avtomatlastırıw usılları hám texnologiyalarınan paydalanıw infratuzilmalarni qorǵawdıń ajıralmaytuǵın elementine aylanıp atır. Zamanago'y dúnyada kiberxavfsizlik abayları sanınıń artıp barıwı hám qosımshalardan paydalanıw daǵı qolaysızlıqlar sebepli júzege keletuǵın máseleler menen baylanıslı qáwipler barǵan sayın ko'beyip barıp atır. Bul sonı ańlatadıki, biz tekseriw hám tastıyıqlaw texnologiyaların rawajlandırıwdı jedellashtirishimiz, sonıń menen birge, sistemalar isenimliligin asırıw boyınsha umtılıw-háreketlerdi eki ese asırıwımız kerek. Atap aytqanda, programmalıq támiynat múmkinshilikleriniń saqlanıp qalıwı jáne onıń buzılıw sharayatında islewi stsenariyleri talap etiledi.
Programmalıq támiynat sapasın támiyinlew strategiyasınıń tiykarın sho'lkemlestiriwi kerek bolǵan turaqlı verifikatsiya hám validatsiya o'nim shıǵarılǵannan keyin zárúrli hálsizliklerdi anıqlaw hám jańa hújimler payda bolıwınıń aldın alıwǵa járdem beredi. Sımsız tarmaq jalǵanıwları járdeminde ońlawlar hám o'zgertiwler kirgiziw ushın sizge maslasıwshanlıq kerek. Sistemalarda eń sońǵı programmalıq támiynat jańalanishlari ornatilmagan bolsa, jumısqa túsiwiniń aldın alıw ushın mexanizmler kerek baladı. Bul sistemalarǵa transport quralları, islep shıǵarıw liniyalari hám ásirese joqarı dárejedegi qawipsizlikti talap etetuǵın basqa úskeneler kiredi. Bul medicinalıq texnologiyalarǵa ko'birek tiyisli bolıp tabıladı - bul sapanı baqlawdıń ierarxik sistemasın talap etedi.
verifikatsiya hám validatsiya sistemaların tańlaw ko'plegen faktorlar menen belgilenedi. Ámeldegi rawajlanıw ortalıǵına qaray, túrli sho'lkemler degi tiyisli processler ayriqsha ayrıqshalıqlarǵa iye hám hár qıylı qurallar kombinatsiyasına tiykarlanadı. Usınıń menen birge, tekǵana ásbaplardıń ózin ámelge asırıw, tiyisli kepilliklerdi rawajlandırıw hám sınaq strategiyasın jaratıw zárúrli bolıp tabıladı. Insan faktorı menen baylanıslı qáwiplerdi saplastırıw zárúrli noqatlar hám kemshiliklerdi aldıńǵı avtomatıkalıq anıqlawdı talap etedi.
Jasalma intellekt texnologiyalarınıń engiziliwi menen tiyisli sistemalar iskerliginiń ashıqlıǵın támiyinlew zárúrshiligi payda baladı - klientke kredit beriw múmkinbe yamasa qanday etip neyron tarmaq qanday qaǵıydalardan paydalanıwın túsiniw kerek. robot-avtomobil bir neshe qáwipli jaǵdaylardıń qosılıwında reaksiyaǵa kirisiwedi. Bunday jaǵdaylarda klassik regressiya testleri hám gúzetisler járdem bermeydi. Jańa áwladlardı verifikatsiya hám validatsiya qurallarında úlken maǵlıwmatlarǵa tiykarlanǵan, analiz qılıw, óz-ózin úyreniw hám programmalıq támiynat sapasın avtomatıkalıq túrde jaqsılawǵa ılayıq bolǵan sanalı mexanizmler barǵan sayın ko'beyip baradı.
Aristotel: “Kámallıq háreket emes, bálki ádetdir” degen. Instrumentlerdiń keń sheńberi zárúrli, lekin tiykarǵısı, programmalıq támiynat sapasın támiyinlew mádeniyatın jaratıw hám tiyisli ko'nlikpelerdi iyelew bolıp tabıladı.
Programmalıq támiynattı islep shıǵıw daǵı tiykarǵı máselelerden biri bul programmalıq támiynattı tekseriw bolıp tabıladı. Programmalıq támiynattı tekseriw quralları daǵaza etilgen juwmaqlawshı programmalıq o'nim talapların tastıyıqlaw ushın arnawlı jaratılǵan, programmalıq támiynattı tekseriwdiń maqseti qáteler, nadurıs ayrıqshalıqlar hám programma zaifligini anıqlaw bolıp tabıladı. Programmalıq támiynattı tekseriw usıllarınıń jańa klassifikaciyaın qáliplestiriw aktual shınıǵıwala bolıp, ámeldegi programmalıq támiynattı tekseriw usılların ko'rip shıǵıw, alardıń abzallıqları hám kemshiliklerin anıqlaw imkaniyatın beredi. Ámeldegi usıllardı klassifikaciyalaw hám analiz qılıw SMT - sheshiwshi principine muwapıq keleshektegi izertlewler hám programmalıq támiynattı tekseriwdiń sintetik usılın islep shıǵıw ushın talaplar hám usınıslar dizimin jaratılıwma múmkinshilik beredi.
Zamanago'y tekseriw usılların empirik (ekspertiyadan paydalanatuǵınlar), rásmiy (programmalıq támiynattı tekseriwdiń matematikalıq apparatınan paydalanatuǵın) hám rásmiy (programmanı jumısqa túsiriw arqalı tekseretuǵın) hám avtomatlastırıw dárejelerine bolıw múmkin, avtomatlastırıw dárejeleri qolda, avtomatıkalıq hám avtomatlastırılgan. Programmalıq támiynattı tekseriwdiń tiykarǵı maqsetlerinen biri jaratılǵan programmalıq kodtı texnikalıq ayrıqshalıqlar jáne onıń funksionallıq talaplarına muwapıqlıǵın tekseriwden ibarat. Hújjetler hám programmalıq kodlardı normalar hám standartlar hám atqarıwlar menen tekseriwde mámlekette, tarmaqta hám sho'lkemde ornatılǵan ekspertizadan paydalanıladı. Imtixandıń ózi qánigelestirilgen hám ulıwma bolıwı múmkin.