N. X. Shomirzayev tibbiyot fanlari doktori, professor

5.  M Y O L O G IA -M U SH A K LA R   HAQIDAGI  BO‘LIM
Mushaklar  -   mushak  tolalaridan  hosil  boMgan  va  asosiy  vazifasi  qisqarish  bo‘lgan  anatomik 
hosilalar.  M ushak  to ‘qim asi  katta  yoshdagi  odam lar  o g ‘irligining  2 8 -4 5   %  ini,  ay o llard a 
28-32 % ini, keksalarda 30 % gacha, yangi tug‘ilgan chaqaloqlarda -  20-22 % ini, sportchilarda esa 
50  %  dan  ko‘prog‘ini  tashkil  qiladi.  Mushak  tolalari  tuzilishiga  ko‘ra  mushaklar  silliq  mushaklar 
va  ko‘ndalang-targ‘il  mushaklarga  boMinadi.  Ko‘ndalang-targ‘il  mushaklar  esa  yurak  mushaklari 
va  skelet  mushaklari  guruhidan  hosil  boiadi.  Silliq  mushaklar  qon  tomir  devorlari,  ichki  a ’zolar 
devorida  (traxeya,  bronx,  o'pka,  oshqozon-ichak  sistemasi  a ’zolarida,  siydik  chiqaruv  a ’zolarida, 
jinsiy  a ’zolarda)  uchraydi.  Kokndalang-targ‘il  mushaklarga  skelet  mushaklari,  ko‘zni  harakatga 
keltiradigan  mushaklar,  yumshoq  tanglay  mushaklari,  halqum,  hiqildoq,  qizilo‘ngachning  yuqori 
qismi,  to‘g‘ri  ichakning  tashqi  qisuvchi  mushaklari  kiradi.  Alohida  tuzilishga  ega  bo‘lgan  mushak 
guruhini  yurakning ko‘ndalang-targ‘il  mushaklari  hosil  qiladi.
4 9-rasm . C h a k k a -p a stk i ja g ‘  b o ‘}»‘imi.
1  -   fossa  m andibularis;  2  -   discus  a rti­
c u la ris ;  3  -   p ro c cssu s  a rtic u la ris ;  4  -   lig. 
stylomandibulare.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

M ushaklar biriktiruvchi to‘qima bilan o ‘ralgan mushak lolalaridan hosil bo‘Iadi.  Mushak tolalari 
qalinligining  o ‘zgarishi,  mushaklar hajmining  o ‘zgarishiga  ta’sir qiladi.  Yangi  tug‘ilgan  chaqaloq­
larda  skelet  mushak  tolalarining  qalinligi  7-8  mkm,  2  yoshgacha  -   10-14  mkm.  4  yoshgacha  -  
14-20 mkm, katta yoshdagilarda -  38-80 mkm, sport bilan shug'ullanuvchilarda -   100 mkm bo‘ladi. 
Har bir mushak tashqi tarafidan biriktiruvchi to'qim adan tashkil topgan parda bilan qoplangan b o lib , 
fassiyalar deb ataladi.
Fassiyalar mushaklami ajratib turadi, mushak qisqarganda yon tarafdagi bosimni oshiradi. Fassiya 
pardasi  har bir mushakdan  tashqari,  mushaklar guruhini  ham  o ‘rab  turadi.  Ular har bir mushakning 
alohida qisqarishini ta’minlaydi. Mushak fassiyalari alohida mushakni o ‘rab olishdan tashqari, siner- 
gist mushaklar guruhini ham o ‘rab oladi va suyak tomon o ‘simtachiqarib, suyak bilan birlashadigan 
to‘siq -