N. X. Ermatov, D. G‘. Azizova, N. M. Avlayarova, B. Yu. Nomozov, R. S. Bekjonov, A. I. Abdiraz а kov, M. X. Ashurov

XII.2. Neftni qizdirishni asosiy holati 
Ko‘pgina  neftlar  harorat  pasayishi  (sovishi)  bilan  oquvchanligini  yo‘qotadi, 
ba’zilari  esa  hatto  qattiq  holatga  o‘tib  qoladi.  Neftning  sovishi  (sovutish)  natijasida 
qovushqoqlik o
shishi uning tarkibida yuqori molekulyar og‘ir uglevodorodlar mavjud
 
bo‘lishi yoki parafinning kristallanishi sababli sodir bo‘lishi mumkin.
 
Neftni  qizdirishuning  fizik 
–
 
texnik xossalarini sezilarli darajada o‘zgarishiga 
olib  keladi.  Qizdirish  natijasida  neftning  hajmi  oshadi,  ichki  ishqalanish  kuchi 
kamayadi, oquvchanligi oshadi. 
Yuqori  parafinli  neftni  qizdirganda  parafin  eriydi;  hosil  bo‘lgan  kristall 
to‘qimalari
 
buziladi  va  neft  oquvchan  bo‘ladi.  Neft  oquvchanligini  tiklash  –
  ularni 
transport qilish uchun muhim hisoblanadi. 
Biroq  qizdirish  ko‘rsatgichi  shular  bilan  chegaralanib  qolmaydi.  Bu  quyidagi 
jarayonlarni bajarish uchun kerak bo‘ladi:
 
neftni deemulsatsiyasi uchun; 
mexanik jinslarni ajratish; 
neft aralashishi; 
neft idishlari ostidagi cho‘kindilard
an tozalash va b. 

---

192 
 
Konlarda  ko‘pincha  bug‘li,  elektr  energiyasi  yordamida  va  olovli 
qizdirgichlardan foydalaniladi. 
Suv bug‘i
 
–
 qizdirishning keng tarqalgan usuli. Bu usul nisbatan katta issiqlik 
miqdoriga va yuqori issiqlik berish koeffitsiyentiga ega. 
Bug
‘  bilan  qizdirish  birmuncha  oddiy.  Bundan  tashqari,  yong‘inga  xavfsiz, 
kerakli obyektga transport qilish oson. Bug‘ bilan qizdirish doimiy haroratda amalga 
oshiriladi, shuning uchun bu jarayonni boshqarish juda oddiy. 
Issiqlik  energiyasidan  foydalanish  sam
aradorligini  oshirish  uchun  bug‘ 
quyidagi siklda ishlatiladi:  qozonxonadan 
chiqqan bug‘ nasoslarga o‘tadi; chiquvchi 
bug‘  issiqliq  almashtiruvchi  qurilmalardan  o‘tadi  va  bu  yerda  neft  mahsulotlaridan 
tozalangan kondensat bug‘
qozonxonadanga yuboriladi. 
Keyi
ngi  o‘rinda 
elektr  energiyasi
 
yordamida  qizdirish  tarqalgan.  Biroq 
qizdirish  maqsadida  elektr  energiyasidan  foydalanishda  elektr  qizdirgichlar  himoya 
qobiqlarining  ko‘chib  ketishi  natijasida  yong‘inga  xavfli  bo‘lgani  uchun  biroz 
chegaralangan.  O‘tkazgich  harorati  bu  vaqtda  neftning  o‘z  –
 
o‘zidan  yonib  ketish 
chegarasidan oshib ketishi mumkin. Bundan tashqari, o‘tkazgichning yuqori harorati 
neftni  qisman  kokslanishiga  ham  olib  kelishi  mumkin.  Shuning  uchun  elektr 
qizdirgichlar neftga botgan holda qo‘llanilis
hi mumkin. 
Qisqa  masofali  neft  quvurlarini  qizdirish  uchun  quvurlaning  tashqi  qismiga 
o‘raladigan  qizdirish  tasmalari  qo‘llaniladi.  So‘nggi  yillarda  quvurlar  ichki  sirtiga 
o‘raladigan  elektr  qizdirgichlar  (skin
-effekt)  keng  tarqalib  bormoqda.  Elektr 
qizdirgichlarning asosiy afzalligi 
–
 ishlatishdagi qulayligi va ixchamligidir. 
Olovli
 qizdirgichlar maxsus quvurli pechlarda amalga oshiriladi.