N. X. Ermatov, D. G‘. Azizova, N. M. Avlayarova, B. Yu. Nomozov, R. S. Bekjonov, A. I. Abdirazakov

III.1-rasm. Guruxiy o'lchov qurilmasida debitni o'lchashning prinsipial sxemasi: 1-yig'uv kollektori; 2-ishchi grebyonka; 3-ishchi separator, 4-tashlama kollektor; 5-siquv nasosi; 6-gaz quvuri; 7-uch yoqlama klapan; 8-o'lchov kollektori; 9-o'lchov separatori; 10-debit 'lchovchi.

Sputnik-A 15,7 -10³ Pa va 39,3 -10⁵ Pa ishchi bosimlarda ishlab chiqariladi, bunda quduqning maksimal maxsuldorligi 400 m³/kun va suyuqlik qovushqoqligi 80 sSt dan oshmasligi kerak. Bu ko‘rsatkichlarda Sputnik-A ning suyuqlik mahsulot miqdorini o‘lchash xatoligi ± 2,5 ni tashkil etadi.

Sputnik-B40 VNIIKA neft gaz institutining Oktabr filiali tomonidan ishlab chiqilgan. Uning ishlash tartibi quyidagicha: masalan, agarda Sputnikka biriktirilgan 2 ta quduq suvlanib, qolgan 12 ta toza neft berayotgan bo‘lsa, unda qo‘l bilan maxsus teskari to‘sqichlarni berkitiladi va suvlangan quduqlarning mahsulotlarini surilma yordamida suvlanish chizig‘i bo‘ylab yig‘uvchi kollektorga yo‘naltiriladi.
Sputnik -B, Sputnik-V va Sputnik-B40 qurilmalari yordamida ham alohida suvlangan va suvlanmagan quduqlarni sarfini o‘lchash mumkin.
Sputnik-V VNIIKA neft gaz institutining Grozniy filiali tomonidan ishlab chiqilgan, u ham Sputnik-A kabi quduqlarni avtomatik ravishda berilgan programma asosida o‘lchashga qo‘shish va erkin gaz debitini avtomatik o‘lchash uchun mo‘ljallangan.
Bu qurilmaning kamchiligi shundaki, parafinli neftni o‘lchash jarayonida darajalash (tarirovka) idishidagi parafin cho‘kindilari suyuqlik miqdorini o‘lchash aniqligini pasaytiradi.

III.2-rasm. Sputnik-A qurilmasining texnologik sxemasi:
1-uzatuvchi quvurlar, 2-suvlangan quduqlar, 3-o‘lchovchi patrubka, 4-gidrosiklon separator,5-gaz quvuridagi zaslonka, 6-quvurli sarf o‘lchagich, 7-sath o‘lchagich,8-gidrouzatma, 9-elektrodvigatel, 10-otsikatel, 11-yig‘uvchi kollektor, 12-ajratib qo‘shgichning rotorli karetkasi, 13-quduqlarni ko‘p tarmoqli ajratib qo‘shgich, 14-silindr.

Toza neft berayotgan quduqlarning mahsuloti quduqlarning ko‘p harakatli o‘zgartiruvchisini idishiga yo‘naltiriladi, u yerdan yig‘uvchi kollektorga kelib tushadi, so‘ngra suvsiz neft kollektoriga kelib tushadi.

O‘lchash uchun keltirilgan har bir quduqning suyuqligi quduqlarning rotor o‘zgartiruvchisi orqali gidrotsiklon separatorga yo‘naltiriladi. Separatordan gaz chiqish yerida, separator va gaz sarflagich orasida bosimlar farqini doimiy ta'minlovchi bosimlar farqini tartiblagich o‘rnatiladi.
Sputnikda neftni suvlanganlik foizini aniqlash uchun nam o‘lchagich o‘rnatilgan va u orqali quduq mahsulotining hammasi o‘tkaziladi. Yana shu qurilmaga o‘xshash Sputnik-B40-24 ham ishlab chiqilgan, uni Sputnik-B40 dan farqi
shuki, unga 14 ta emas, balki 24 ta quduqni ulash mumkin, qolgan ko‘rsatkichlari xuddi Sputnik-B40 niki kabidir.