N respublikasi aloqa, axborotlashtirish va telekommunikatsiyalar davlat qumitasi toshkent axborot texnologiyalari universiteti

To‘liq maxsus ishlov va uni o‘tkazish tartibi
To‘liq maxsus ishlov o‘tkazish o‘z ichiga quyidagilarni oladi:
- shaxsiy tarkibga t}'lik sanitariya ishlovi o‘tkaziladi;
- qurol-yaroq, texnika, formali kiyim kechaklar, poyafzallar, aslaha- anjomlar va shaxsiy himoya vositalari to‘lik dezaktivatsiya, degazatsiya va dezifeksiya qilinadi. To‘liq maxsus ishlov qo‘shinlar oldiga qo‘yilgan jangovar vazifa bajarilgandan so‘ng hamda jangdan chiqqandan so‘ng qism boshlig‘i (komandiri) buyrug‘i asosida o‘tkaziladi. To‘liq maxsus ishlov o‘tkazish harbiy qismlarning doimiy turar joylarida (yoki qo‘shinlar to‘plangan joylarda), harakat qilinayotgan kerak. Issiq suvni tejash maqsadida har bir dush setkasi (jo‘mragi) tagida ikki kishi yuvinishi kerak. Bunday holda har bir shaxsiy tarkibning yuvinishi uchun 38-40°S li 30-35 litr suv 30 gr sovun sarf bo‘ladi. Har bir smenaning yuvinishi uchun 30 daqiqa ajratiladi (5 daqiqa echinish uchun, 15 daqiqa dush tagida yuvinish uchun va 10 daqiqa kiyinish uchun). Bunda bir soatda to‘rtta smenani sanitariya ishlovidan o‘tkazishga erishiladi.
YUvinib chiqqan kishilarga o‘tkazilgan sanitariya ishlovi sifatini tekshirib ko‘rish uchun dozimetrik nazorat o‘tkaziladi. Kerak bo‘lsa, ular yana orqasiga qaytariladi va qaytadan yuvinib chiqadi.
Kiyinish bo‘limida shaxsiy tarkib degazatsiya, dezinfeksiya qilingan yoki bo‘lmasa almashtirish fondidan toza formali kiyim-kechakni va ichki kiyimlarni oladilar, bundan tashqari, guvohnomalari va qimmatbaho narsalarini ham oladilar. Kiyinib bo‘lganlaridan so‘ng, ular shaxsiy qurollarini olib to‘planish rayoniga boradilar.
SHaxsiy tarkibga sanitariya ishlovi o‘tkazilayotgan vaqtda botalon feldsherlari va rota saninstruktorlari zarur bo‘lgan o‘olda tibbiy yordam ko‘rsatadilar.
DDA-66 markali dezinfeksion dush qurilmasi shaxsiy tarkibni to‘liq sanitariya ishlovidan o‘tkazish (dush ostida yuvinish) va formali kiyim kechak va shaxsiy himoya vositalarini, aslaa-anjomlarini dezinfeksiya yoki dezinseksiya kilish uchun mo‘ljallangan bo‘lib, dezinfeksiya yoki dezinseksiya bug‘-havo yoki bug‘ -formalin yordamida o‘tkazilady.
DDA-66 markali dezinfeksion dush qurilmasi uskunalari GAZ-66 markali avtomobil shassisiga o‘rnati.ltan. Bu qurilma quyidagilardan iborat: bir-biriga bog‘liq bo‘lmagan holda ishlaydigan ikkita bir xil dezinfeksiya qiluvchi bug‘ formalin kamerasidan; yuqori bosimda ishlaydigan RI—3 bug‘ qozoni; qozoni ortidagi suv isitgich ostida joylashgan akkumulyator, 6 ta setka mo‘ljallangan asbob uskunasi hamda qo‘l nasosi, bug‘ oqim elevator, truboprovod va boshqa shu kabi yordamchi qismlar bilan jihozlangan.
Dezinfeksiya qiluvchi buyumlar kamera ichiga maxsus kiyim osgichlariga osib qo‘yiladi. Dezinfeksiya qilishda birinchi tomondagi eshik ochilib, narsalar osiladi, dezinfeksiya qilinganidan so‘ng ikkinchi tomondagi eshik ochiladi va narsalar chiqarib olinib toza joyga taxlaniladi. Dezinfeksion kameraning yuqori yon qismida formalin eritmasi purkab kirgizish uchun maxsus forsunka o‘rnatilgan. Kameraning pastki qismiga esa panjarli qo‘yiladi va bu erdagi maxsus teshik orqali ishlab bo‘lingan issiq bug‘ chiqariladi.
DDA-66 qurilmaning ishlash usuli quyidsgicha: kishilarni yuvintirish uchun kerak bo‘lgan suv maxsus idishdan qo‘l nasosi yordamida bug‘ qozoniga beriladi; qozonda hosil bo‘lgan bug‘ sovuq suv bilan aralashadi va rezina naychalar yordamida dush setkalariga etkaziladi, bunda bug‘larning bir qismi kameralarga ham o‘tkazilishi mumkin.
Bir soat ichida DDA—66 (bir vaqtning o‘zida dezinfeksiya qilinganda) 40 kishini yuvintirish va shuncha kiyimni dezinfeksiya qilish, qishda  28 kishini yuvintirish va shuncha kiyimni dezinfeksiya qilish imkoniga ega. Bir soatda 56 kishi yuvinishi mumkin.
DDD — 2 markali dezinfeksion dush qurilmasi dala sharoitida shaxsiy tarkibni to‘liq sanitariya ishlovdan o‘tkazish (dush ostida yuvintirish) va formali kiyim-kechaklarni, poyafzallarni, aslaxa- anjomlar va shaxsiy himoya vositalarni dezinfeksiya qilish uchun mo‘ljallangan. Dezinfeksion dush qurilmasi uskunalari ZIL-130 markali avtomobil shassesiga o‘rnatilgan. Ishlash usuli DDA-66 asbobidan farq qilmaydi. Dezinfeksion kameraning hajmi 2,5 m ni tashkil qiladi. YOzda - 6000 l, qishda - 5000 l issiq suv ishlab chiqaradi. Bir soat vaqt ichida DDA—2 yozda  144 kishini, qishda  69 kishini gigienik yuvintirish imkoniyatiga ega; gigienik yuvintirish va formali kiyim - kechaklarni dezinfeksiya qilish yozda  96, qishda 72 yuvintirish va formali kiyim — kechaklarni dezinseksiya qilish, yozda 144, qishda  80 kishini qabul qiladi.
SHikastlanishda maxsus ishlov o‘tkazish.
Zararlangan joylarda yaralangan va zararlangan shaxsiy tarkibga birinchi yordam ko‘rsatishda dastlab ularga protivogaz kiygaziladi va kerakli bo‘lgan tibbiy yordam ko‘rsatiladi, so‘ngra ularga qisman sanitariya ishlsvi o‘tkaziladi. CHunki, chidamli zaxarlovchi moddalar kishi tanasiga tushganda tezlik bilan teriga suriladi va organizmga tarqalib kishining zaxarlanishini keltirib chiqaradi. SHu sababli sanitariya ishlovini mumkin qadar tezlik bilan o‘tkazish kerak. Odatdagi sharoitda, zaxarlovchi modda teriga tushgandan 5-10 daqiqa o‘tguncha degazatsiya qilinish kerak, bu muddatdan keyin degazatsiya o‘tkazishdan foyda bo‘lmaydi.
Qisman sanitariya ishlovini zararlangan uchoqlarda shaxsiy tarkib o‘ziga va o‘zaro (bir-biriga) yoki rota saninstruktorlari IPP—8 kimyoga qarshi paket (IPP—9, IPP — 10) yordamida o‘tkazadi. Bundan keyin batalon tibbiy punktiga evakuatsiya qilinadi. Bu erda ham qisman sanitarlya ishlovi o‘tkaziladi va brigada tibbiy rotasida evakuatsiya qilinadi. Bu bosqichda shifokor birinchi va malakali tibbiy yordam ko‘rsatadi. Tibbiy yordamni ko‘rsatishda ularning umumiy ahvoliga qarab, qisman yoki to‘liq sanitariya ishlovi o‘tkazish keraq bo‘ladi. SHuning uchun shu bosqichda maxsus ishlov o‘tkazish bo‘limi tashkil qilinadi (OSO).
Maxsus ishlov o‘tkazish bo‘limi (OSO) — radiaktiv moddalarning ruxsat etilgan nurlanish darajasidan yuqori ko‘rsatkichlar bilin zararlangan yaradorlarga va zaxarlanganlarga hamda yuqumli kasallarga to‘liq sanitariya ishlovi o‘tkazish uchun mo‘ljallangan. Bu erda bundan tashqari formali kiyim kechaklar, aslaxa-anjomlar, poyafzallar, shaxsiy himoya vositalari va boshqa narsalar dezaktivatsiya va dezinfeksiya qilinadi.
Kimyoviy va baktereologik zaralanish uchoqlaridan hamda radiaktiv moddalarning ruxsat etilgan ko‘rsatkichlarining yuqori darajasi bilan zararlangan yaradorlar va zararlangan saralash postidan (SP) maxsus ishlov o‘tkazish bo‘limiga yuboriladi.
Maxsus ishlov o‘tkazish bo‘limi (OSO) saralash postidan va boshqa funksional bo‘linmalardan 50 metr uzoqlikda tashkil qilinadi. Ushbu bo‘limda yarador va zararlanganlarga sanitariya ishlovi dezaktivatsiya o‘tkazish formali kiym-kechaklarni, poyafzallarni, shaxsiy himoya vositalarni, zambil (nasilka) va transportga maxsus ishlov o‘tkazish maydonchalari tashkil qilinadi.
Barcha maydonchalar toza va ifloslangan bo‘limlarga ajratiladi. Maydonchaning iflos bo‘limi zararlangan degan maxsus belgi bilan belgilanishi kerak. Maxsus ishlov o‘tkazish bo‘limi quyidagi vositalar va narsalar bilan ta’minlanadi va jihozlanadi: dezinfeksion dush qurilmasi (DDA—66), (DDP—2); ikkita USB, uchta UST palatkasi; DP—5V dozimetr asbobi; zararlangan kiyim- kechaklarni yig‘ish uchun rezinadan tayyorlanagn qoplar; dush setkalari, tagiga qo‘yish uchun taxta panjara; maxsus teshilgan zambillar; (zambildagi yaradorlar uchun) changyutkichlar, arqonlar, kiyim osgichlar; changni urib chiqaradigan taxta tayoqlar; chotkalar, supurgilar, gidropult, avtomaks, sovun, mochalka; degazatsiya, dezinfeksiya kilish uchun eritmalar; dezaktivatsiya qilish uchun eritmalar; stol, skomeyka va zambillar uchun tagliklar. Bundan tashqari maxsus ishlov o‘tkazish bo‘limida shoshilinch yordam ko‘rsatish uchun ziddi-zaxarlar, yurak va nafas olish tizimi faoliyatini yaxshilovchi dori-darmonlar kislorod va boshqalar bilan va hamda suv o‘tkazmaydigan bog‘lamlar (polietilendan tayyorlangan paypoqlar, qo‘lqoplar, har xil o‘lchamdagi bog‘lamlar), ushbu bog‘lamlar oddiy bog‘lamlar ustidan qo‘yib bog‘lanadi, kiyim -kechaklar, ishchi kiyimlar va shaxsiy himoya vositalari bilan ta’minlanishi zarur.
Maxsus ishlov o‘tkazish bo‘limini sanitar epidemiolog vzvodining shaxsiy tarkibi tashkil etadi va u quyidagi tartibdan iborat: boshliq, dozimetrist, dezinfektorlar va 10-15 sanitar engil yaralanganlar bilan birgalikda., maxsus ishlov utkazish tartibi.