Deylik, x - — va t
0
-
yacheykali model bilan tavsiflanadigan
tp
obyektda o‘rta bo‘lish vaqti. Unda
N - f ypx.
(2.335)
(2.335) ni (2.334) tenglamaga qo‘yib, quyidagiga ega bo‘lamiz:
yoki
W(p) = lim
_ J ____
f
1
N tyPX
l + -
V
f
V
(2.336)
W(p)
=
lim
J f * 4 «
(2.337)
Quyidagini inobatga olib, uzatish funksiyasi uchun (2.339)
ifodani olamiz:
(
1
lim 1 + — =e,
(2.338)
W(p) = e lyP
(2.339)
(2.339) uzatish funksiyasi ideal siqib chiqarish modeliga
mosdir. Demak,
N
-> co holda, yacheykali model ideal siqib
chiqarish modeliga o‘tadi.
Yacheykali m odeln in g N - p a ra m e trin i baholash.
Yacheykali
modelning
N -
parametrini baholash uchun bu modelning uzatish
funksiyasidan foydalanib, impulsli g ‘alayonga javob funksiyasi
uchun ikkinchi tartibli boshIang‘ich momenti M[
ni topamiz:
M
'2 =W"p(p = 0) = N(N +1)(1 + ip
)
N ~2
=
N(N
+ 1
)t2 = N 2t 2 +N72 = t 2( l + j j
(2.340)
1 3 4
www.ziyouz.com kutubxonasi
Mos markaziy oMchamli ikkinchi tartibli moment quyidagi
ifoda bilan aniqlanadi:
=
(2.341)
'
N
(2.341) ifodani tizimda o‘rta boMish vaqtining kvadratiga bo'lib,
yacheykali model N parametri bilan yacheykali modelning impulsli
g'alayonga javob funksiyasining oMcharnsiz dispersiyasi a 2
e
orasidagi aloqa tenglamasini olamiz:
N = \
(2.342)
_
(2.342) ifoda - impulsli g‘alayonga javobning tajribaviy egri
chiziqlari bo‘yicha yacheykali modelning N parametrini baholash
uchun asosiydir. (2.342) va (2.204) ifodalarni solishtirib, diffuziyali
va
yacheykali
modellar
orasidagi
bogManishning
quyidagi
tenglamasini olamiz:
-
= —
A P e - \ + e~Pe).
(2.343)
N
P e 2
P e >
10 da oxirgi bogManishni soddalashtirish mumkin. Bu
holda bogManish tenglamasi quyidagi ko‘rinishni oladi:
N * — .
(2.344)
2
Misol.
Nasadkali kolonnada suyuqlikning oqim strukturasi impulsli
usul bilan tadqiq qilinadi. Oqim strukturasini yacheykali model
bilan tavsiflash taklif qilingan. Yacheykali model parametrini
baholash va bu modelni qoMlash inaqsadga muvofiq ekanligini
aniqlash talab qilinadi.
Yechim. Nasadkali kolonnadan chiqishdagi suyuqlik oqimining
olingan tajribaviy C - egri chizig‘i (Sj^C ,!/)) ni qayta ishiash
natijalari 2.5-jadvalda keltirilgan.
135
www.ziyouz.com kutubxonasi
Nasadkali kolonnada suyuqlikning oqim strukturasini tadqiq
qiiishdagi C - egri chiziqni qayta ishlash natijalari va
boshlang‘ich m a’Ium otlar
2.5-jadval
t, s
0
40
80
1 2 0
160
2 0 0
240
Se(0.
8/l
0
0,30
0,50
0,35
0 , 2 0
0 , 1 0
0
C(t), cl
0
0,3/5 0,5/5 0,35/ 0,2/5 0,1/5
0
e
0
0,4
0 , 8
1 , 2
1 , 6
2 , 0
2,4
C,(9)=IC(t)
0
0,52
0 , 8 6
0,60
0,34
0,17
0
C
t
(9) N = 5 da
0
0,55
0,98
0,73
0,40
0 , 2 0
0
N=5
Indikatorning oqimda o ‘rta boiish vaqti i ni aniqlaymiz:
I
tCE(t)dt
£ /,C ,
i = l --------- »4=1------«100.
(2.345)
\ C E(t)dt
£ c ,
Keyin me’yorlangan C-egri chiziqdan C(i) ga o ‘tamiz (2.5-
jadvalga qarang):
C(0 -
(
2
.
3
4
6
)
\CE(t)dt 'ZC^-At
o
'=i
M[ boshlangich oicham li ikkinchi tartibli momentni topamiz:
° °
7
M'
2 = \ r C ( t ) d t «
» 12200, c~.
(2.347)
o
/=i
Demak, C - egri chiziqning oicham siz dispersiyasi a
2 quyida-
giga teng:
M '
a 2
e =
- ^ - - 1
=
1
,
2 2 - 1
=
0
,
2 2
.
(2.348)
N yacheykalar soni bilan oicham siz dispersiya cr
2
ning aloqa
tenglamasidan foydalanib, quyidagini olamiz:
136
www.ziyouz.com kutubxonasi
1
( 2 . 3 4 9 )
0,22
= 5.
Topilgan yacheykalar sonida Ct{9) yacheykali model bo‘yicha
C-egri chiziqning o ‘lchamsiz qiymatini impulsli g‘alayonga
yacheykali model javob funksiyasi uchun olinadigan ifodadan
aniqlaymiz (2.5-jadvalga qarang):
C,(d) =
N NQN~le~m
(N -\)\
3125 0 V 5g
4-5-2
(2.350)
Mavjud tajriba ma'lumotlaridan tiklanish dispersiyasini baholab
bo‘lmaydi. Buning uchun Fisher mezoni yordamida
nisbiy
o ‘rtacha dispersiyani S 2
monand monandlik dispersiyasi bilan solish-
tirib, yacheykali modelni qoTlashning maqsadga muvofiqligini
baholaymiz.
0 ‘lchamsiz javob egri chizigT C($) ning o ‘rtacha qiymati
quyidagini tashkil etadi:
C(O)
+
+
+
+
- Q
3 5
(2 351)
Nisbiy o ‘rtacha dispersiyani topamiz:
V r
Y J( c iE( e ) - c ( e ) f =
f o ' r
0,172 -t-0,512 +0,152 + 0,01
2
+ 0,182 +0,55
2
+0,35
2
7-1
Monandlik dispersiyani topamiz:
i ( C lE- C
,T)2
(2.352)
= 0,1048.
f
J m<
( 2 . 3 5 3 )
0
2
+ 0,33
2
+0,12
2
+0,132 +0,062 +0,032 +0
7 -1
= 0,00612.
F-bogTiqlikni tuzamiz:
137
www.ziyouz.com kutubxonasi
( 2 . 3 5 4 )
F = - ^ - = 0,1048- = 17,124.
S L
0 =0 0 6 1 2
f 0,,.=
6
va f mo„ -
6
erkinlik darajasi sonlari hamda a = l%
ahamiyatlilik darajasi uchun Fisher mezonining mos jadval qiymati
quyidagiga teng:
^o,o,i (
6
>
6
) = 8,47.
(2.355)
Bu yerdan F > FJfJ0, (
6,6) va nisbiy o‘rtacha dispersiya mo-
nandlik dispersiyadan belgili farqlanadi. Shunday ekan, yacheykali
modelni qo‘lIash maqsadga muvofiqdir.
2.6. Teskari oqimli (retsirkulatsiyali) yacheykali model
Do'stlaringiz bilan baham: |