N. R. Yusupbekov, D. P. Muxitdinov texnologik jarayonlarni modellashtirish va



Download 10,21 Mb.
Pdf ko'rish
bet4/229
Sana23.09.2021
Hajmi10,21 Mb.
#183066
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   229
Bog'liq
Texnologik jarayonlarni modellashtirish va optimallashtirish asoslari (N.Yusupbekov)

1.1-rasm. Matematik modelni ishlab chiqish bosqichlari.

a)  modellashtirilayotgan jarayonning  barcha  asosiy  tomonlarini 

tavsiflaydigan  tenglamalar to‘la tizimi  va bu tenglamalarning barcha 

soniy qiymatlari ma’lum;

b) jarayonning to ia  matematik tavsifi yo‘q.

Bu  ikkinchi  hodisa  obyekt  haqida to ia   boim agan  axborotning 

borligida  jarayonlarni  boshqarish  ishi  boiganda  va  g ‘alayonlar 

ta’sir  etganda  masalalami  yechish  uchun  tipikdir.  Tadqiq  qilinayot- 

gan  hodisalar haqida yetarli  axborot yo‘qligida  ularni  o ‘rganish  eng 

oddiy  modellar  qurishdan,  lekin  tadqiq  qilinayotgan  jarayonning 

asosiy(sifatli) spetsifikasini buzmasdan boshlanadi.

8

www.ziyouz.com kutubxonasi




Shunday  qilib,  raodel  bilan  o'tkazilgan  tajribalar  natijalari 

bo‘yicha  biz  ish  sharoitidagi  originalning xulqini miqdoriy  bashorat 

qilishimiz kerak.

Ishlab  chiqarishdagi modellashtirish obyektlari  deganda quyida- 

gilarni tushunish kerak:

1.  Texnologik  tizimlar  (TT)  -   bu  texnologik  jihozlarning 

bo‘laklari,  avtomatik  liniyalar,  moslashuvchan  ishlab  chiqarish 

tizimlar (MICHT).

2.  Texnologik jarayonlar (TJ).

3.  Texnologik uskunalar ishlayotganda yuz beradigan  fizikaviy 

va kimyoviy jarayonlar (FKJ).

Modellashtirish jarayoniga ikkita asosiy talab qo‘yiladi.

Birinchidan,  modeldagi eksperiment originaldagi eksperimentga 

qaraganda soddaroq, tejamliroq, xavfsizroq boiishi kerak.

Ikkichidan,  modelning  sinovi  asosida  originalning  parametr- 

larini  hisoblashda  qoilaniladigan  qoidasi  bizga  m aium   boiishi 

kerak. Busiz eng yaxshi modellashtirish ham befoyda boiib qoladi.

Toza  ko‘rinishda  (alohida)  berilgan  obyektlaming  matematik 

modellari  kam  qoilaniladi,  ular  quyidagidek  kombinatsiyalangan. 

Masalan,  TT  matematik  modellarida  TJ  matematik  modellaridan 

foydalaniladi,  ularda,  o ‘z  navbatida,  FJ,  KJ  va  FKJ  matematik  mo- 

dellaridan foydalaniladi.

Zamonaviy model termini bir necha ma’nolarda qoilaniladi.

O‘rganilayotgan  obyekt  tadqiqotning  turli  bosqichlarida  o‘mini 

bosuvchi  qandaydir obyekt -  bu modeldir.

Qo'yilgan  maqsadga  erishish  uchun  eng muhim  xossalarini  aks 

ettiruvchi original obyektning maqsadli ko‘rinishi -  bu modeldir.

Model  -   bu  xayoliy  tasavvurdagi  yoki  moddiy  amalga  oshiril- 

gan  tizim  bo‘lib,  obyektni  aks  etishi yoki tadqiqot obyektini tiklashi 

hamda  obyektni  o ‘rganish  va  u  haqida  yangi  axborot  keltirish 

maqsadida uni o ‘rnini bosishi raumkin bo‘lgan tizim.

Shunday  qilib,  har  bir  modelni  yaratish  doim  qandaydir  maq- 

sadni ko‘zlaydi.

Matematik modellar quyidagilar uchun ishlab chiqiladi:

1.  FJ, FK.I, TJ, TT lami tavsiflash.

2.  FJ,  FKJ, TJ, TT larni tadqiq qilish.

9

www.ziyouz.com kutubxonasi




3.  TJ, TT  lami  loyihalash.

4.  TJ,  TT lami  loyihalashda optimallash.

5.  Avtomatlashtirilgan  Ioyihalash tizimlarini qurish.

Matematik  modelning  ko‘rinishi,  tarkibi  va  murakkabligi  qaysi

obyektni  tavsiflaydi  va  qaysi  maqsadlar  uchun  ishlab  chiqilganiga 

bogiiqdir.

1.2-rasm. Mahsulotni olish jarayonining texnologik sxemasi(KTS).

Misol.

R mahsulotni olish  reaksiyasi:



A+B—*P

Asosiy bosqichlari:



A + B->C 

B + C -+ P*+E 

C + P-+G

Matematik modelni yaratish  uchun TJ ning tizimiy tahlilini  ba- 

jarish  lozim.

KTT  —  jarayonning  texnologik  sxemasi  chambarchas  bog‘- 

Iangan, yagona ishlash  maqsadiga ega va tizimiy tahlil  prinsiplariga, 

xususan  komplekslilik  va  ierarxik  bo‘ysunuvchanlikka  bo‘ysu- 

nadigan  nimtizim  (ayrim  apparatlardagi jarayonlar)  laming to‘plami 

sifatida  ko‘riladi.  Umumiy  ko‘rinishda  kimyo-texnologik  jarayon 

(KTJ) fizik-kimyoviy tizim -  FKT sifatida shakllanadi.

10

www.ziyouz.com kutubxonasi




FKT -   fazoda  taqsimlangan  vaqtda  o‘zgaruvchan,  gomogenlik- 

ning  har  bir  nuqtasida  va  fazalar  boTinish  chegarasida  modda, 

energiya  va  impulsni  ulaming  manbalari  (oqib  tushishlar)  borligida 

olib  o ‘tish  ro‘y  beradigan  yaxlit  ko‘p  fazali  va  ko‘p  komponentli 

muhit hisoblanadi.


Download 10,21 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   229




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish