0*
va
6\
lar
0
parametrning ajralgan baholari boMsin;
unda bahoning nisbiy foydaliligi quyidagi munosabatdan aniqlanadi:
t
=
0 ( g , ‘ )
( 3 . 2 7 )
D(0[)
Agar l > 1 bo‘lsa, unda 0\ baho 6\.ga nisbatan foydaliroq bo‘ladi.
I'oydali baho dispersiya minimumi nuqtayi nazaridan parametr-
niii j1,
eng yaxshi bahosi hisoblanadi. Biroq bunday bahoni olishni har
diuin ham imkoni mavjud emas. Baholarning foydali bahoga
msbalan yanada kengroq sinfini yetarli baholar tashkil qiladi.
Yetarlilik tanlash paytida to'plangan va bosh to‘plamning 6
parametriga nisbatan qaror qabul qilish uchun lozim bo‘lgan
inlbrmalsiyalarning hajmi hilan bogMiq. Agar p(x,,x2,...xn,/0 ‘ = d)
(lui yerda <1
(7* statistikaning konkret qiymati) shartli
laqsimlanish boMishi mumkin boMgan barcha 8* qiymatlardagi
nomaMum parametrlardan kelib chiqmagan boMsa, 9 parametming
0\ bahosi yetarli deb ataladi.
Amaliyotda statistikaning yetarliligi odatda faktorlashtirish
me/oni yordamida tekshiriladi. Ushbu mezonga asosan baho faqat
lo'g'ri
o ‘xshashlik
funksiyasi
L(xv xx,...xn,I6)
ni
ikki
ko'paytuvchining ko‘paytmasi ko‘rinishida keltirish mumkin boMsa,
ko‘paytuvchiIardan biri 6 parametr va statistika 0'„ larga bogMiq
boMsa, ikkinchisi esa x,,x2,...,xn kuzatishlarning natijalariga bogMiq
vu 0 gn hogMiq emas, ya’ni
boMganda yetarli deb hisoblanadi.
199
l ‘{ x \,x 2, —.xn\ 0 ) = G (8 ,0 *n) H \ ( x , , x 2, . . . x (, )
( 3 . 2 8 )
www.ziyouz.com kutubxonasi
Endi intervali baholarni ko‘rib chiqamiz. Yuqorida ko‘rib
o ‘tilgan barcha baholar nuqtali bo‘lib, bosh to‘plamning noma’lum
parametrini mos keluvchi statistika yordamida baholanildi.
Biroq nuqtali baho aniqlik darajasi va ishonchlilikning kam
informatsiyalashganligi ko‘rsatmasiz statistikaning kuzatilayotgan
qiymati kabi shunchaki tasodifiy miqdoming xususiy qiymati
hisoblanib qoladi.
Bu asosan kam hajmdagi tanlanmalarga tegishli bo‘lib, nuqtali
baho baholanayotgan parametrdan farq qilishi mumkin bo‘lsa, unda
u qo‘pol xatolikka olib boradi.
Chunki 6 parametming 9 * bahosini ishonchliligi va aniqligi
haqidagi ko‘rsatmalarni olishda har bir ehtimolligi birga yaqin
bo'lgan y ni A bilan ko‘rsatish murnkin, unda
p(|
0
*
-e\<
a
) =
p
( -
a
<
0
'
- e
<
a
) =
(3 29)
P ( 8 ’ - & < 8 ’ - & < 0 ' + A ) =
9* baho A qanchalik kichik bo‘lsa, berilgan y ga nisbatan
aniqroq bo‘ladi. (3.29) munosabatdan kelib chiqib, tasodifiy
chegarasi bilan 6 parametmi qoplab oluvchi (9' - A; 9* + A)
ishonchli interval y ga teng .
Berilgan y uchun A qanchalik kichik bo‘lsa, 9* baho shunchalik
aniq boiadi. (3.29) munosabatdan kelib chiqadiki, m aium 6 para-
metmi qoplab oluvchi tasodifiy chegarali ( 9 ' - A ; 9 ' + A ) ishonchli
interval y ga teng. A kattalik ishonchli intervalning yarmiga teng
boiib, bahoning aniqligi deyiladi, y ehtimollik esa - baholaming
ishonchli ehtimolligi ( yoki ishonchliligi).
Ishonchli intervalning qurilishini ko‘rib chiqamiz. N(yx,a)
taqsimlanish qonunli,
jc
, ,
jc
2, .. .,
jc
„
tasodifiy tanlanmadan olingan a
noma’lum o'rtacha kvadratik og‘ishIi, n hajmli va x o ‘rtacha
qiymati hisoblangan X bosh to‘plam bo‘lsin. x statistikadan
foydalanib pi uchun interval bahoni topish talab qilinadi.
H parametrning interval bahosini qurish uchun quyidagi
statistikadan foydalanamiz:
2 0 0
www.ziyouz.com kutubxonasi
(3.30)
Yuqorida biz berilgan statistika n - 1 erkiniik darajasiga ega
bo‘lgan Styudent taqsimlanishiga ega ekanligini ko‘rsatib o‘tgan
edik.
0 ‘rta arifmetik qiymat - x \& S tanlamaviy o‘rta kvadratik
og‘ish X general to‘plamdan olingan n hajmli tanlanmalaming
natijaiari bo‘yicha aniqlanishini keltirib o‘tamiz. Unda t- taqsimla-
nish jadvali bo‘yicha n - 1 erkinlik darajasi uchun quyidagi tenglik
bajariladigan tr ning qiymatini topamiz:
Tengsizlik o‘zgartirilgandan so‘ng ju parametrning ishonchli
intervali uchun Styudent taqsimoti yordamida topilgan munosabatni
olamiz:
bu yerda baholarning aniqligi quyidagi tenglikdan aniqlanadi:
Do'stlaringiz bilan baham: |