2.2. Apparatda bo‘lish vaqti bo‘yicha oqim elementlari
taqsimlanishining asosiy tavsiflari
Oqim zarralarining apparatda bo'lish vaqtini taqsimlanishining
hisobi momentlaming statistik tushunchasiga asoslangan va zichlik
ehtimolligining taqsimlanishiga bog'liq. Taqsimlanishning eng
muhim xossalarini aniqlaydigan tasodifiy kattalikni taqsimla-
nishining asosiy xossalarini bir necha sonli tavsiflar bilan tavsiflash
mumkin. Bunday tavsiflar tizimi - tasodifiy kattalikni taqsimlanish
momentlari hisoblanib, ular quyidagi uchta alomat bo‘yicha
tizimlanadi: moment
r
tartibi bo‘yicha; tasodifiy kattalikni hisob-
lashning boshlanishi bo‘yicha; tasodifiy kattalikning ko‘rinishi
bo‘yicha.
r
momentning tartibi ixtiyoriy butun son bo‘lishi mumkin.
Amaliyotda esa nolinchi, birinchi, ikkinchi, uchinchi va to‘rtinchi
tartibli momentlar ko‘riladi, ya’ni /? = 0,1,2,3,4. Tasodifiy kattalik
(2.37)
coL
—
(2.38)
u
7 6
www.ziyouz.com kutubxonasi
Iii'n'liliii hoslilashdan kelib chiqib, boshlang‘ich va tnarkaziy
iii' •iiu'iit liii'
ajratiladi.
Taqsimlash
funksiyaning
boshlang ‘ich
tihiini iiilurmi umumiy ko‘rinishi quyidagicha:
M , = fr*C(0*.
(2.39)
o
Muiiu'iillaming har biri ma’lum fizik mazmunga ega. Nolinchi
.... ....
11
1
ej.’,ri chiziq ostidagi maydonni; birinchi moment - o‘rta
.... |il'iiiii (boMishning o‘rta vaqti), yoki bo‘lish vaqtining tasodifiy
I iii iligining
matematik
kutilmasini
tavsiflaydi.
Matematik
I.nliliiiiihirclan hisoblanadigan tasodifiy kattaliklar markazlash-
iit ilnnii dcb ataladi. Markazlashtirilgan kattalik momentlari markaz-
lnsligaii deb ataladi. Markazlashgan momentlarning umumiy
I' n'i inislii quyidagicha:
Mp = \ ( t - ifC { t) d t.
(2.40)
o
Ikkinchi markazlashgan moment tasodifiy kattalikning o‘rtacha
l"i'li .li vac|liga nisbatan yoyilishini tavsiflaydi va u dispersiya deb
'ii ilmli Inmdn crf orqali belgilanadi:
cr? = ^ = f (t - i)2C{t)dt.
(2.41)
0
Uchiiichi markazlashgan moment asimmetrik taqsimlanishni
luv.ilItiydi
vii
c|iiyidagiga teng:
//, J(/ t)'('(t)dt.
(2.42)
0
lo'ilinchi maikazlashgan momcnl o'tkir cho'qqili taqsimla-
iiishni il'odalaydi:
p 4 = \ ( t - ifC ( t) d t .
(2.43)
o
Apparalda oqim elementlarining harakatlari stoxastik tabiatga
ega bo'lganligi sababli, ulami o‘rtacha bo‘lish vaqti maTum
7 7
www.ziyouz.com kutubxonasi
taqsimlanish zichligiga ega tasodifiy kattalik hisoblanadi. Apparatda
boiish vaqti bo‘yicha oqim elementlarini taqsimlash zichligi
funksiyasining bahosi boiib, impulsli g‘alayon ta’sirida apparatning
chiqishida olinayotgan C - egri chiziq xizmat qilishi mumkin. Unda
C - egri chiziqning momentlari oqim elementlarining apparatda
bo‘lish vaqti bo‘yicha taqsimlashining asosiy tavsiflari hisoblanib,
shu oqim strukturasini aniqlab beradi.
Endi m e’yorlangan va oMchamsiz C - egri chiziqning
momentlar bog‘liqligini ko‘rib chiqamiz. Me’yorlangan C - egri
chiziqning qiymatlari quyidagicha aniqlanadi:
C ( 0 - ^ « L
(2.44)
\C,,(t)dt
o
Me’yorlangan C - egri chiziqning /? tartibli boshlang‘ich
momenti:
fJp = \ t fiC(i)dt
(2.45)
o
o‘lchamsiz konsentratsiya C(6) vavaqt 9 ni kiritib, C(9) = C(t)t
va 9 = j/j ni hisobga olgan holda (2.45) tenglamaga qo‘yib,
quyidagiga ega bo‘lamiz:
fi'p = ](6 t f Q Q -td d = t~p J dpC(9)d6
(2.46)
o
*
o
(2.46) tenglamaning o‘ng qismidagi integral o‘lchamsiz bo‘lish
vaqtining /? tartibli boshlang‘ich momenti M? bo‘yicha olinadi.
Bundan /? tartibli o ‘lchamli va oicham siz boshlangich momentlar
orasidagi quyidagi bogianish olinadi:
(2.47)
Shunga o‘xshash holda me'yorlangan C - egri chiziqning /?
tartibli markaziy momenti n'p ning ifodasiga C(t) = C (9)!t va
7 8
www.ziyouz.com kutubxonasi
i Mf'i limii qo‘yib, oicham li va oichamsiz markaziy momentlar
■
'i iTiulii Imgianishni olamiz:
P-'p = t ' pM ep
(2.48)
Do'stlaringiz bilan baham: |