N. M. Mahmudov, A. Nurmonov, A. Sh. Sobirov

16-dars.  BO‘LSA, ESA SO‘ZLARI YORDAMIDA 
BOG‘LANGAN QO‘SHMA GAPLAR 
Topshiriq.
 
Ko‘chiring.  Qo‘shma  gapni  qismlarga  ajrating.  Bo‘lsa 
so‘zining  vazifasini  aniqlang.
Rejadagi zarur ishlarni amalga oshirishga vaqt yetkaza 
olmayapman, sen bo‘lsang faqat dam olaylik deysan.
  («Gulxan») 
http://eduportal.uz

---

36
Bilib oling.
  Bo‘lsa, esa
  so‘zlari  bog‘langan  qo‘shma  gap 
qismlarini    bog‘lash  bilan  birga  ular    o‘rtasida  qiyoslash 
va  zidlash  munosabati  mavjudligini  ifodalaydi.  Bo‘lsa, esa  so‘zlari 
qiyoslanuvchi  bo‘lakdan  so‘ng  keladi.
67-mashq.
  Gaplarni  ko‘chiring,  bog‘lovchi  vositalarni  izohlang.
1.  Tovus  o‘zining  chiroyli  patlarini  ehtiyot  qiladi,  vijdonli 
odam  esa  o‘zining  sharaf-u  shonini  saqlaydi.  2.  Egrilik  insonni 
qabohatga  yetaklaydi,  to‘g‘rilik  bo‘lsa  uni  saodatga  boshlaydi. 
3.  Yaxshilik  qilmoqlik  ulug‘  fazilatdir,  buning  qadriga  yetmaslik 
esa  illatdir.  4.  Oy  tunda  kerak,  aql  esa  kunda  kerak.  5.  To‘g‘ri 
til  tosh  yoradi,  egri  til  esa  bosh  yoradi.  6.  Yaxshidan  bog‘  qoladi, 
yomondan  esa  dog‘  qoladi.
68-mashq.
  Gaplarni  o‘qing,  bo‘lsa, esa so‘zlarining  gapdagi 
vazifalarini  tushuntiring.
1.  Jahl  –  dushman,  aql  esa  do‘stdir.  2.  Dono  aybni  o‘zidan 
axtaradi,  ahmoq  bo‘lsa  do‘stini  ayblaydi.  3.  Aql  ko‘pga  yetkazadi, 
hunar  bo‘lsa  insonni  ko‘kka  ko‘taradi.  4.  Rostgo‘ylik  odamni 
kamolotga  yetaklaydi,  yolg‘onchilik  esa  uni  halokatga  olib  boradi. 
5.  So‘zning  yumshog‘i  g‘azabni  so‘ndiradi,  so‘zning  qattig‘i  esa 
odamni  o‘ldiradi.