N. M. Mahmudov, A. Nurmonov, A. Sh. Sobirov

146-mashq.
 
Bog‘lovchisiz  qo‘shma  gaplarga  to‘rtta  misol  yozing. 
Kesimlarining  tagiga  chizing.  Qanday  tinish  belgisidan  foydalanganingizni 
izohlang.
147-mashq. 
Ko‘chiring.  Qo‘shma  gapni  qismlarga  ajrating.  Qismlari 
o‘rtasiga  vergul  qo‘yilish  sababini  ayting.
1.  Yaxshi  o‘g‘il  –  el  obro‘si,  yaxshi  qiz  –  uy  obro‘si.  (Maqol) 
2.  Bulbul  sayrar,  chumchuq  chirqirar,  Xabar  berar  asl  zotidan.  (Hamid 
Olimjon
)  3.  Sidiqjon  to‘xtadi:  orqasidan  kimdir  kelayotgan  edi. 
(Abdulla Qahhor)  4.  Sabr  bila  bog‘liq  ish  ochilur,  Ishda  oshiqqan 
ko‘p  toyilur.  (Alisher Navoiy)  5.  Hamma  ishlaringizda  to‘g‘ri  bo‘ling, 
odamlarga  muomalada  xulqingiz  chiroyli  bo‘lsin!  (Hadis) 
148-mashq.
  Ko‘chiring.  Qo‘shma  gapdagi  tinish  belgilarining 
qo‘yilish  sababini  izohlang. 
1.  Kampirning  jig‘ibiyroni  chiqdi;  ombordan  olib  chiqqan  bir 
savat  paxtasi  bilan  chig‘irig‘ini  ko‘tarib,  vaysaganicha,  uyiga  kirib 
ketdi.  (Abdulla Qahhor)  2. G‘animlar  duch  kelar  –  jang  bo‘lar 
puxta.  (A. Oripov)  3. Mening    bir  jaydari  falsafamdir  shu:  Hargiz 
iltimosga  kuning  qolmasin.  (A. Oripov)  4. Qiz  uni  ushlab  olgani 
urindi,  juda  qiynalib  ketdi:  qo‘llariga  tikan  kirdi,  yuzi  va  bilaklari 
tirmalandi.  (Abdulla Qahhor) 
1. Bog‘lovchisiz  qo‘shma  gap  qismlari  o‘rtasida  qanday  ma’no 
munosabatlari  mavjud?
2. Qaysi  hollarda  bog‘lovchisiz  qo‘shma  gap  qismlari  yozuvda 
vergul  bilan  ajratiladi?
3. Qaysi  hollarda  bog‘lovchisiz  qo‘shma  gap  qismlari  yozuvda 
tire  bilan  ajratiladi?
http://eduportal.uz

---

69
149-mashq.
  Uyga vazifa.
  Qismlari  o‘rtasida  zidlik,  o‘xshatish 
munosabati  mavjud  bo‘lgan  qo‘shma  gaplarga  to‘rtta  misol  yozing. 
Ularning  o‘rtasiga  tinish  belgisining  qo‘yilish  sababini  tushuntiring.