N. M. Kayumova


Kattalar mehnati bilan tanishtirish



Download 18,65 Mb.
Pdf ko'rish
bet126/423
Sana28.06.2021
Hajmi18,65 Mb.
#103948
1   ...   122   123   124   125   126   127   128   129   ...   423
Bog'liq
Maktabgacha pedagogika F.Qodirova 2019

Kattalar mehnati bilan tanishtirish

Ta'lim-tarbiyaviy ishning mazmuni  Maktabgacha ta'lim yo­

shidagi  bolalarni  kattalar  mehnati  bilan  tanishtirish  orqa­

li  ularga  kattalarning  mehnati  ijtimoiy-foydali  mehnat bo'lib, 

narsa  va  buyumlarni  yaratishga  qaratilganligi,  ular  har  bir 

kishi  va  butun  xalq  uchun  zarur  ekanligi  to'g'risida  tushun­

cha berib  boriladi.  Masalan,  o'simliklarni,  hayvonlarni  parva- 

rish qilish orqali ulardan olinadigan mahsulot kimlar uchun va 

nima  maqsadda  ishlatilishi  to'g'risida  bilim  va  tushunchalar 

berib boriladi.

Kattalarning  mehnati  bilan  tanishtirish  yana  quyida­

gi  maqsadni  ko'zlab  ham  amalga  oshiriladi:  kattalar  mehna­

ti  to'g'risida  aniq  bilim  va  tasavvurlar  berish,  mehnatni  va 

mehnat  natijalarini  qadrlashga  o'rgatish,  mehnatga  qiziqish 

va muhabbat uyg'otish, mehnat qilish xohishini tarbiyalash va 

ishni sifatli bajarishga o'rgatish.

Kattalar  mehnati  bilan  tanishtirishning  asosiy  mazmuni 

quyidagilardan iborat:

-  har bir kishi mehnatining ijtimoiy mohiyati;

228



V.I.Loginovaning  olib  borgan  ilmiy-tadqiqot  ishlarida 

1

'kidlanishicha, bolalarga mehnat tarbiyasi berish uchun ular 



lehnat va mehnat malakalari to'g'risidagi bilimlar sistemasini 

zlashtirib olishlari kerak ekan:

1. Mehnat maqsad qo'yish va uning natijasini belgilab olish- 

m boshlanadi: maqsad -  mehnat tasviri.



2. Mehnat qilishdan ko'zlangan maqsad bo'yicha kerakli ma- 

riallarni tahlab (ajratib) olish.

3.  Materialni ishlash uchun kerakli asboblarni tanlab  (ajra-

b) olish.

4. Natijaga erishish uchun mehnat harakatlarini bajarish.

Bu sistemani quyidagi sxemada keltirish mumkin:  maqsad,

ehnatni  tanlash,  materialni  tanlash,  mehnat  faoliyati  -  

ehnat quroli, mehnat natijasi.

Shunday  qilib,  maktabgacha  yosh  davrida  mehnat  faoli- 

iti  shakllantiriladi.  Pedagog  rahbarligida  mehnatning  ijti- 

oiy sabablarini hamma muhim tomonlari shakllanadi. Katta- 

r  mehnati  va  uning  ijtimoiy  ahamiyati  to'g'risidagi  bilimlar 

zlashtirilib olinadi.

Maktabgacha  ta'lim  yoshi  davrining  o'ziga  xos  tomonlari- 

m yana biri bolalar mehnatining o'yin bilan bog'liqligidir.

O'yin jarayonidagi  biror harakat doimo  biror  mehnat jara- 

>nini aks ettirishga yo'naltirilgan bo'ladi. Ikkinchi tomondan

ehnat jarayonini bajarishda uni o'yin shakliga aylantirishadi, 

asalan,  barglarni  zambillarda  tashishadi,  mashinalarda  yu- 

shadi.


Shu  bilan  birga  o'zining  xususiyati,  mazmuni,  yuzaga  ke- 

>h  sababiga  ko'ra  mehnat  va  o'yin  bir-biridan  farq  qiladi. 

ehnatda  maqsad  qo'yiladi,  uni  amalga  oshirish,  natijasiga 

'ishish  uchun  shart-sharoit yaratiladi,  vositalar  izlab  topila-

i.  O'yinda  esa  bolalar kattalarning  mehnat faoliyatiga taqlid 

iladi.  O'yinda mehnat  singari  biror aniq  natijaga  erishilmay-

i,  ammo  u mehnat kabi  bolalarga  quvonch  bag'ishlaydi,  ular 

‘zlarida qoniqish hissini sezadilar. O'yinda bola o'z o'ylaganini 

ivojlantirishi  yetakchi  rol  o'ynaydi,  mehnat da  esa  natijaga

225



Tarbiyachi bolalarni o'z faoliyatlarini taxminiy rejalashtirib 

lishlariga o'rgatish va ular faoliyatiga rahbarlik qilishi lozim.

Shunday qilib, butun bog'cha yoshi davrida mehnat va o'yin 

'zaro bog'liq holda kechadi, biroq har qanday holda ham bola- 

зг mehnatini o'yinga aylantirish, ularning farqini ishlab chiqa- 

ish noto'g'ri bo'lar edi. Tarbiyachilar va ota-onalar ta'sirida as- 

a-sekin bolalar mehnati o'z vazifasi, mazmuni, metodi va tash- 

:il etilishi bilan mustaqil faoliyat sifatida ajratib boriladi.

Mehnatda uning beradigan samarasi faoliyatning majburiy, 

arkibiy  qismi  hisoblanadi.  Ammo  bolalar  bilan  olib  boriladi- 

an  tarbiyaviy  ishda  mehnat  natijasiga  bolalarda  mehnatga 

avas  hissini tarbiyalash uchun yordam beradigan pedagogik 

mil deb qarash kerak.

Mehnatda  natijaga  erishishda,  mehnat  malakalarini  shakl- 

antirishda  pedagogning  va  bolalar  o'rtoqlarining  bahosi  va 

'ziga-o'zi baho berish katta ahamiyatga ega.  Bolalar yasagan 

uyumlari o'yin va mashg'ulotlarda qo'llanilsa, ular o'zlari ya- 

ayotgan buyumlar yanada sifatli bo'lishiga intiladilar.

Maktabgacha  ta'lim  yoshi  davrida  bolalarning  yoshi 

lg'ayishi  bilan  mehnat  sabablari  ham  o'zgarib  boradi.  Mu- 

axassislarning  olib  borgan  ilmiy  izlanishlari  natijasi  shu- 

i  ko'rsatadiki,  bolalarni  kattalar  mehnati  bilan  tanishtirish 

rqali ular kattalardan mehnatning ijtimoiy sababini ancha er- 

a o'zlashtirib olar ekanlar.

Lekin  ular  biron  ishni  mustaqil  bajarganlaridagina  o'z 

lehnatlari  boshqalar  uchun  foydali  ekanligini  ongli  ravish- 

a  bilib  oladilar.  Masalan,  onalar  va  buvilar  uchun  8-mart- 

;a  sovg'a  tayyorlash,  kichiq  guruh  bolalari  maydonchasini 

ig'ishtirishga  yordamlashish,  yirtilgan  kitoblarni  yamab  be- 

ish,  konsert va  teatr  qo'yib  berish  va  boshqalar  bolalardagi 

ciehnatning muayyan natijasiga intilish uyg'otadi, faoliyatning 

itimoiy  sabablarini  anglatib,  mehnatga  havasini,  ishni  baja- 

ishda bolalarning o'z oldilariga qo'yadigan talablarini oshira- 

li.


224


-  mehnat ahli o'rtasidagi ijobiy o'zaro yordam berish muno­

sabati;


-  har qanday kasb ham muhim ekanligini tushuntirish.

Mehnat faoliyatining asosiy tarkibiy qismlari bilan tanishti­

rish:

1. mehnatning maqsadi, uning ijtimoiy ahamiyati;



2. materiallarni tanlash (mehnat materiallari];

3. jihozlash (mehnat faoliyati uchun zarur bo'lgan asboblar- 

ni tayyorlab olish];

4. mehnat jarayoni  (maqsadga erishish uchun bajariladigan 

mehnat harakatlari);

5. natija-mehnat mahsuli.

MTM dasturiga binoan har bir yosh guruhidagi bolalar kat- 

talar mehnati to'g'risida quyidagi bilim va tasavvurlarni egal­

lab olishlari lozim:

Kichik guruh:

1. Ayrim kasb egalarining mehnat jarayoni.

2. Mehnat jarayonidagi mehnat harakatlari.

3. Mehnat jarayonini amalga oshirish uchun kerakli materi­

allar.


4. Ma'lum bir mehnat jarayonini bajarish uchun jihozlar.

5. Mehnat natijasi.

6. Kishilar mehnatining ijtimoiy ahamiyati.

O'rta  guruhda  mehnat  to'g'risida  qo'shimcha  tasavvur  va 

bilimlar beriladi:

-  Harakat sifati haqida.

-  Kishilarning mehnatini yengillatuvchi moslamalar.

-  Kishilarning mehnatga muhabbati.

Katta va maktabgacha tayyorlov guruhida yana yangi tasav­

vur va bilimlar beriladi:

1.  Kishilar  mehnatini  yengillatadigan  mashina  va  me- 

xanizmlar to'g'risida.

2.  Kishilar mehnati jamoa xarakterida ekanligi to'g'risida.

3.  Jamoa  mehnati  jarayonida  kishilarning  o'zaro  munosa­

batlari to'g'risida.

229



4. 

Mehnat  qahramonlari,  xalqimizning  mehnat  an'analari 

haqida.

Kattalar mehnati bilan tanishtirishning vosita va metodlari 

MTM  da  bolalarni  kattalar  mehnati  bilan  tanishtirish  har  xil 

tashkiliy yo'llar va metodlar orqali amalga oshiriladi.

Birinchi  yo'l  -   ekskursiya,  mashg'ulot,  maqsadli  sayrlar 

orqali bolalarni kattalar mehnatiga yaqinlashtirish. Bunda ku­

zatish, kino va diafilm, diapazitiv, teleeshittirish, badiiy adabi- 

yot,  ko'rgan  va  eshitgani  to'g'risida  suhbat,  tarbiyachi  va  bo­

lalarning  hikoyalari,  Tarbiyachining  hikoya  va  tushuntirishi, 

didaktik o'yinlar kabi turli-tuman metodlardan foydalaniladi.

Ikkinchi yo'l -   mashg'ulot va  mashg'ulotdan tashqari vaqt- 

larda  kattalar  mehnatini  bolalarga  yaqinlashtirish.  Gigiye­

nik  va  pedagogik  jihatdan  mumkin  bo'lgan  ishlarni  (binoni 

tozalash,  idish  yuvish,  yuvilgan  kirlarni  dazmollash  va  tax- 

lash, bayram kiyimlarini tikish, bolalar bilan o'yin, mashg'ulot 

uchun  kerakli  materiallarni  tayyorlash  va  boshqalar]  bolalar 

oldida  bajarish.  Kuzatish,  ko'rsatib  tushuntirish,  suhbat,  tar­

biyachining so'zlab berishi va shunga o'xshash materiallardan 

foydalaniladi. Kuzatishdan keyin bolalar bilan shunga o'xshash 

mehnat  turlarini  tashkil  etish  maqsadga  muvofiq  boTar  edi: 

kutubxonaga  borib  kelgandan  keyin  yirtilgan  kitoblarni  ya- 

mash, modalar atelyesiga borib kelgandan keyin qo'g'irchoqqa 

kiyim tikish va hokazolar.

Uchinchi  yo'l  -   bolalarning  kattalar  bilan  birgalikdagi 

mehnatlari.  Bolalarning  kattalar  bilan  birgalikdagi  mehnat- 

lari har xil  bo'lishi mumkin  (xona  o'simliklarini yuvish,  poliz- 

da ko'chat yoki urug'larni ekish uchun jo'yaklar tayyorlash, bi- 

noning ichini tozalash va h.k.).

Bolalarning kattalar bilan birgalikdagi mehnatlarini tashkil 

etish shakllari ham ish mazmuniga qarab har xil bo'ladi:

1. Asosiy ishni  kattalar  bajarishadi,  bolalar  qoTlaridan  kel- 

ganicha yordam beradilar.

2. Tarbiyachi  ishni  boshlab  beradi,  qolganini  bolalar  o'zlari 

mustaqil davom ettirishadi.



230


3. 

Kattalar boshlab beradi, bolalar davom ettiradi, keyin esa 

bolalar va kattalar birgalikda bajarishadi.

Bolalar  kattalar  bilan  birgalikda  mehnat  qilishlari  orqali 

mehnat malaka va ko'nikmalarini tez va oson egallab  oladilar, 

ularning kattalar  mehnati to'g'risidagi  bilimlari boyiydi,  bun­

day mehnat bolalarga quvonch bag'ishlaydi.

Bolalarni  kattalar  mehnati  bilan  tanishtirishda  hamma 

metod va vositalardan keng ravishda foydalaniladi.

Shunday  qilib  kattalar  mehnati  bilan  tanishtirish  bolalar 

mehnat va axloqiy tarbiyasining tarkibiy qismi hisoblanadi.


Download 18,65 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   122   123   124   125   126   127   128   129   ...   423




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish