N. M. Alovddinova Ilmiy va pedagogik xizmatlar markazi direktori

184
QISHLOQ XO‘JALIGI TEXNOLOGIYASI YO‘NALISHI
kesishga mo‘ljallangan pichoqning tig‘i uning sopiga yaxshilab mahkamlangan bo‘lishi 
kerak. Pichoq tig‘i har ikki tomonidan yoki bir tomonlama (masalan, faqat chapdan yoki 
faqat o‘ng tomondan) charxlanishi mumkin. Sifatli po‘latdan yasalgan pichoqni hadeb 
charxlayverish ham yaramaydi, chunki bir marta charxlanganda uzoq vaqt ishlatilishi 
mumkin. Qolaversa, turli maqsadlarda ishlatiladigan pichoqlar o‘z sifatini yo‘qotmasligi 
uchun ulardan faqat mo‘ljallangan ishlarni bajarishda foydalanish lozim.
O‘simliklarni ko‘paytirishda yaxshi charxlangan pichoq bog‘bonning asosiy ish 
quroli hisoblansa-da, ba’zi hollarda, ishda qulayligi, tez va soz kesishi bilan gulqaychi 
(tok qaychi) bog‘bonga ko‘proq qo‘l keladi. Zero, tok qaychi pichoq ish bermaydigan, 
nisbatan yo‘g‘on va qattiq shoxlarni kesishda qo‘llaniladi. Albatta, nozikroq shoxlarni 
kesishda ham undan foydalanish mumkin, biroq kesilgan joy o‘tkir pichoq bilan 
tozalanmog‘i lozim.
Bog‘dorchilik ishlarida tok qaychining, asosan, uch turi: qaychisimon, prujinali va 
jodisimon shaklidagi turlari qo‘llaniladi (17-rasm). 
Qaychisimon tok qaychining tashqi tomonidan charxlangan tig‘i ikkinchi 
(charxlanmagan) tig‘iga qarama-qarshi harakatlanib, shox yoki novdani kesadi. 
Bog‘dorchilik ishlarida tok qaychining ana shu turidan foydalanish yaxshi bo‘ladi, chunki 
uning yordamida kesilgan joy tep-tekis va tozaroq chiqadi. 
Odatda jodisimon shakldagi tok qaychi tig‘ining har ikki tomoni charxlangan 
bo‘ladi. Bunda shox yoki novda qattiq tirkagichning keng va tekis sirtiga bosgan holda 
kesiladi.
Jodisimon tok qaychilarning qattiq tirkagichi qalin bo‘lgani sababli o‘simlik 
shoxining aynan qaysi joyi kesilayotgani aniq ko‘rinmasligi mumkin. Shu bois, o‘sha 
tirkagich foydalanuvchiga qarama-qarshi tomonda joylashganiga ishonch hosil qilib, 
shox kesilsa, kesma tep-tekis va toza chiqadi.
qaychisimon
prujinali
jodisimon
17-rasm.
Bog‘dorchilik tok qaychi turlari.
Qaychisimon va prujinali tok qaychilarning yana bir afzalligi shundaki, har galgi 
kesish harakatidan keyin uning tig‘i prujina yordamida yana ochiq holatiga keltiriladi. 
Aks holda, tok qaychining har bir harakatidan keyin uning tig‘ini oldingi holatiga 
qaytaraverish, birinchidan, odamni charchatadi, ikkinchidan, qo‘l barmog‘ini yaralashi 
@edurtm_uz

---