N. M. Alovddinova Ilmiy va pedagogik xizmatlar markazi direktori

II BOB. MATERIALLARGA ISHLOV BERISH 
TEXNOLOGIYASI
Ingichka xodalar kichik diametrli bo‘lib, diametri 8 dan 13 cm gacha;
O‘rtacha xodalar o‘rtacha diametrli bo‘lib, diametri 14 dan 24 cm gacha;
Yo‘g‘on xodalar katta diametrli bo‘lib, diametri 25 cm va undan yo‘g‘on.
Birinchi 
guruh
Ikkinchi 
guruh
Uchinchi 
guruh
Yog‘och materiallari yumaloq yog‘och-xoda va taxta materiallarga bo‘linadi.
Xoda
deb, daraxt tanasining shoxlari kesilgan hamda po‘stloqdan tozalangan qismiga 
aytiladi. Xodalar uchta guruhga ajratiladi:
Yo‘g‘on xodalar lentali, arrali, disk arrali dastgohlar yordamida tilinib (4-rasm), 
ulardan har xil taxta materiallar hosil qilinadi.
Taxta
deb, qalinligi <100 mm va enining qalinligiga nisbati ≥2 bo‘lgan yog‘och 
materialga aytiladi.
a)
b)
d)
@edurtm_uz

---

15
Duradgorlik plitalari 
deb, bir-biriga yelimlab yopishtirilgan yoki yopishtirilmagan 
reykalardan yig‘ilgan, ikki tomoniga bir yoki ikki qavat shpon yopishtirilgan yog‘och 
shitga aytiladi (6-rasm). Reykalardan tashkil topgan shitga 
o‘rtalik
, qoplama shponga 
esa 
ko‘ylak
deyiladi. Ulardan yig‘ma uylarning devorlari, parda devorlar, eshiklar hamda 
mebel ishlab chiqarishda foydalaniladi.
Faner
deb, g‘o‘lalarni tilish, randalash, yo‘nish yo‘li bilan olinadigan yupqa yog‘och 
taxta materialga aytiladi. Qalinligi 1,5x18 mm, o‘lchamlari 1220x2440×725x1525 
mm bo‘ladi (7-rasm). Tayyorlash usuliga ko‘ra, tilingan, randalangan, yo‘nilgan va 
yelimlangan fanerlar bo‘ladi.
Shpon 
– qalinligi 0,1 dan 10 mm gacha bo‘lgan yupqa yog‘ochdan yasalgan 
material. U mebel, eshik, pol va hokazolarni ishlab chiqarishda panellarga yopishtiriladi. 
DSP va DVP
– yog‘och qipiqli va tolali plitalar. Ularning qalinligi 500÷100 mm, 
eni 1200÷2400 mm, uzunligi 5400 mm gacha bo‘ladi (8-rasm). Plitalar pol tayyorlash, 
devor va shiplarni qoplash, eshik qanotlarini tayyorlashda ishlatiladi.
a)
a)
a)
b)
b)
b)
5-rasm.
Yog‘och material turlari:
 a) to‘rt qirrali 
yog‘och to‘sin; b) ikki qirrali yog‘och to‘sin; d) brus;
e) qirrali taxta; f) yonlari chala olingan taxta;
g) plastinka; h) choraktalik; i) pushtaxta.
6-rasm.
Duradgorlik plitasi: 
a) shpon lentasi; b) yelimlangan reykalar.
7-rasm.
Fanerni yelimlash usuli: 
a) shpon lentasi; b) faner.
8-rasm.
Yog‘och qipiqli va tolali plitalar:
a) yog‘och qipiqli plita (DSP);
b) yog‘och tolali plita (DVP).
Ularning qalinligi – 13, 16, 19, 22, 25, 32, 40, 45, 50, 60, 70, 75 va 100 mm, 
eni 80÷250 mm bo‘lishi ham mumkin. Xalq xo‘jaligining turli sohalarida yog‘och 
materiallaring 5-rasmda keltirilgan turlaridan keng foydalaniladi.
a)
b)
h)
e)
g)
d)
i)
f)
@edurtm_uz

---