N. M. Alovddinova Ilmiy va pedagogik xizmatlar markazi direktori

Senaj
– so‘litilgan o‘tlarni konservalash yo‘li bilan tayyorlangan, to‘yimliligi jihatdan 
pichandan ham, silosdan ham ustun bo‘lgan ozuqa.
Somon
dag‘al yem-xashakka kiradi, uning tarkibida 30–45 % kletchatka bo‘ladi. 1 
kg bug‘doy somonining to‘yimliligi 0,22 ozuqa birligiga teng. Uning tarkibida 10 g hazm 
bo‘ladigan protein, 4,4 g kalsiy, 0,7 g fosfor va 5 mg korotin mavjud. Bug‘doy, arpa, suli 
va tariq somoni, asosan, qoramollarga beriladi, uning ozuqa ratsionidagi ulushi
50 % dan oshmasligi lozim.
Beda
– dukkakli o‘simlik, uning tarkibida don ekinlariga nisbatan azotli moddalar 
ko‘proq bo‘ladi. Beda, asosan, sug‘oriladigan sharoitda va qisman lalmikor yerlarda 
ekiladi. Beda chorva mollari uchun juda qimmatli ozuqa hisoblanadi. U mollarga 
ko‘kligida o‘rib va quritib pichan holida beriladi.
Silos.
Siloslashning ma’nosi shuki, mikroorganizmlarning hayot faoliyati natijasida 
sodir bo‘ladigan bijg‘ish oqibatida maydalanib va shibbalab joylangan o‘simlik 
massasida organik kislotalar (asosan, sut kislota) to‘planadi, ya’ni u silos massasini 
konservalab, uni chirishdan saqlaydi.
Tarkibida ko‘p miqdorda shakar bo‘lgan o‘simliklar, masalan, makkajo‘xori, oqjo‘xori, 
kungaboqar, ildizmevalilar, shu jumladan, qand lavlagi va ildizmevalilar palagi kabilar 
yaxshi siloslanadi. Makkajo‘xori doni dumbul yetilgan paytda ko‘k poyasidan silos 
bostirilsa, uning sifati nihoyatda yaxshi bo‘ladi.
Ildizmevali ozuqalarga
xashaki lavlagi, nim shirin qand lavlagi, sabzi, sholg‘om 
kabi ekinlar kirib, ular juda serhosil, ammo tarkibida protein va mineral tuzlar 
kam bo‘ladi. 1 kg ildizmeva 0,09–0,14 (qand lavlagi 0,26) ozuqa birligiga tengdir. 
Ildizmevalilarni barcha turdagi chorva mollari yaxshi yeydi.
Omixta yem 
maxsus zavodlarda hayvonlar turiga qarab yuqoridagi ozuqalar 
ma’lum miqdorda aralashtirilib tayyorlanadi. Bu ozuqa juda qimmatli hisoblanadi. 
Pivo zavodi chiqindilari (bardi, pivo turpi, pivo achitqisi va arpa, bug‘doy 
donidan nish urib chiqqan maysalari), non zavodi va makaron, konditer korxonalari 
chiqindilaridan ham mol ozuqasi sifatida foydalaniladi.