N. M. Alovddinova Ilmiy va pedagogik xizmatlar markazi direktori

Kultivator turlari
Muammoli topshiriq
@edurtm_uz

---

176
QISHLOQ XO‘JALIGI TEXNOLOGIYASI YO‘NALISHI
9-rasm.
Kultivator qismlari: 
1 – ramasi; 2 – o‘rnatish qurilmasi;
3 – prujinalar; 4 – ish organlari; 
5 – tayanch g‘ildiraklari.
10-rasm.
Kultivatorning ish organlari: 
1 – qirquvchi panja; 2 – bir tomonlama 
qirquvchi panja; 3 – o‘qsimon panja; 
4 – prujinali panja; 5 – ikki tomonlama 
qirquvchi panja.
Chopiq qiladigan kultivator
qator oralarini ishlash, ekinlarni sug‘orish uchun 
egatlarni ochish, qatorlarga mineral o‘g‘itlar solish ishlariga mo‘ljallangan. 
Kultivator oziqlantirgich
ekin qator oralarini ishlash (yumshatish, o‘toq qilish va 
boshqalar) bilan birga o‘simliklarning o‘sish davrida mineral-organik o‘g‘itlar solishda 
qo‘llaniladi. 
Maxsus kultivator
begona o‘tlarning poyasi, ildizini kesishda, 
o‘toq kultivator
dan esa 
shudgorni begona o‘tlardan tozalashda foydalaniladi.
O‘simlik qator oralarini ishlashda ekinlarga shikast yetkazmasligi uchun 
kultivatorning ish organlari qatorlardan ma’lum masofada joylashtiriladi. O‘simlik 
qatorlari o‘rtasidan ish organlarigacha bo‘lgan masofaga 
muhofaza zonasi
deyiladi.
O‘simlik qator oralarini ishlashda kultivator ish organlarining belgilangan 
chuqurlikda bo‘lishi va maydalangan tuproq tekis yotishi kerak. Kultivator bilan 
ishlaganda, uning ish organlari tuproqning namli qatlamini yuqoriga olib chiqmasligi, 
begona o‘tlar to‘liq kesilishi, ekinlar shikastlanmasligi va tuproq tagida ko‘milmasligi 
lozim.
Kultivatordan ekinlarga mineral o‘g‘itlar berish va sug‘orish, egatlarini ochishda 
ham foydalanish mumkin. O‘g‘itlarni ko‘muvchi ish organlarini joylashtirish o‘simlikning 
rivojlanish darajasiga qarab belgilanadi. Dastlabki o‘g‘itlashda o‘g‘itlar o‘simliklar 
qatoridan 15–28 cm, keyingi oziqlantirishda esa 20–22 cm qochirib beriladi. O‘simlikni 
sug‘orish uchun egatlar kultivator yordamida ochiladi. 
Har qanday kultivator rama, osish mexanizmi (o‘rnatma kultivator uchun) yoki 
tirkash qurilmasi (tiralma kultivator uchun), ish organlari, ish organlarining ishlash 
chuqurligini rostlash va ularni ko‘tarish mexanizmlari, tayanch g‘ildiraklardan iboratdir. 
Kultivatorlar tuproqni ag‘darmasdan, uning yuza qatlamini yumshatadi. Bunda 
kultivator yerni ekishga tayyorlash vaqtida kuzgi shudgorlash yo‘nalishiga nisbatan 
ko‘ndalangiga yurgiziladi. Kultivatorlar traktorga ulanishiga ko‘ra, o‘rnatma va tirkama 
bo‘ladi (9-rasm).
1
2
3
4
5
@edurtm_uz

---

177
Kultivatorning asosiy qismlariga rama, o‘rnatma qurilmasi, prujinalar, ish organlari 
(10-rasm), ish organlarini har xil chuqurlikka rostlash mexanizmi, tayanch g‘ildiraklari 
kiradi. Zichlashgan og‘ir tuproqlarni ishlash uchun chizel-kultivatorlardan foydalaniladi. 
Chizel-kultivator bilan tuproqni 10–15 cm, ayrim hollarda 25 cm chuqurlikda 
yumshatish mumkin. Sho‘ri yuvilgan va sug‘orilgan yerlarni yumshatishda hamda 
mayda do‘ngliklarni tekislashda chizel-kultivatorlar ishlatiladi. Chizel-kultivatorlarning 
ish organlari yumshatkichlardan va strelkasimon universal panjalardan iborat. 
Hozirda avvaldan foydalanib kelinayotgan va zamonaviy dastaki (qo‘lda) 
kultivatorlardan ham qishloq xo‘jaligi ishlarida keng foydalanib kelinmoqda (11-rasm).