N. J. Toshmanov rivojlanish biologiyasi


partenogenez bilan kо„payadi. Kuz faslida erkaklari paydo bо„lib jinsiy kо„payish



Download 9,16 Mb.
Pdf ko'rish
bet45/97
Sana20.01.2022
Hajmi9,16 Mb.
#393918
1   ...   41   42   43   44   45   46   47   48   ...   97
Bog'liq
Ривожланиш биологияси дарслик


partenogenez bilan kо„payadi. Kuz faslida erkaklari paydo bо„lib jinsiy kо„payish 
ham rо„y beradi. 
Sun‟iy  partenogenezda  tuxum  hujayrasini  turli  ta‟sirlar  (kislota,  kuchsiz 
elektr  toki  va  b.)  bilan  qitiqlash  natijasida  shu  gametadan  yetuk  organizm  hosil 
qilishga  erisqiladi.  Ushbu  usul  bilan  ninaterililarda,  chuvalchang,  shiliqqurt, 
hasharot  va  hatto  sutemizuvchilarda  sun‟iy  partenogenezga  erishilgan.  Sun‟iy 
partenogenez  dastavval  A.A.Tixomirov  (1885  yilda)  tomonidan  ipak  qurtining 
kapalaklarini yetishtirishda qо„llanilgan. 
Ginogenez  partenogenezdan  farqi  bо„lgan  kо„payish  usulidir.  Bu  jinsiy 
kо„payishda spermatozoid tuxum hujayrasiga kiradi, ammo spermatozoid va tuxum 
hujayra  yadrolari  о„zaro  qо„shilmaydi.  Spermatozoid  tuxum  hujayrasiga  kirib, 
unga  ta‟sir  etadi  «qitiqlaydi»,  о„zi  keyingi  jarayonlarda  ishtirok  etmaydi  –  yо„q 


108 
 
bо„lib ketadi. Tuxum hujayralardan yangi organizm hosil bо„ladi. Ginogenez ayrim 
baliqlarda  uchraydi.  Spermatozoidga  tuxum  yadrosi  bilan  qо„shila  olmaydigan 
darajada birorta ta‟sir о„tkazib, sо„ng tuxum hujayrasini urug„lantirish bilan, sun‟iy 
usulda ginogenez paydo qilish ham mumkin. 
Androgenez
  usulida  kо„payish  ginogenezga  о„xshasada,  ammo  tuxum 
hujayrasiga  kirgan  spermatozoid  yadrosi  tuxum  hujayra  yadrosi  bilan 
qо„shilmaydi, tuxum hujayraning yadrosi yо„qolib, spermatozoid yadrosi saqlanib 
qoladi. 
Kо„payishning  androgenez  usuli  A.Astaurov  (1937  yilda)  tomonidan  kashf 
etilgan.  U  ipak  qurti  tuxum  hujayrasining  yadrosini  harorat  ta‟sirida  nobud  qilib, 
uni  sun‟iy  urug„lantirgan.  Natijada  hujayraning  sitoplazmasi  ona  hujayraniki, 
yadrosi  esa  ota  hujayraniki  bо„lib  qolgan.  Shu  zigotadan  erkak  organizm 
rivojlangan.  Androgenez  genetikada  belgilarning  ota  yoki  onaga  bog„liqligini 
hamda sitoplazmaning belgilari yuzaga chiqishidagi rolini aniqlashda muhim usul 
hisoblanadi. 
Tо„laqonli  jinsiy  kо„payish  –  bu  erkak  va  urg„ochi  jinsiy  hujayralari  hosil 
bо„lib,  tuxum  hujayrasiga  spermatozoid  kirib,  ikkala  gameta  yadrosining 
qо„shilishi bilan boshlanadi. 
Gametalarni hosil qiluvchi urg„ochi va erkak organizmlari  bir- biridan turli 
belgilari  bilan  farqlanadi,  ya‟ni  u  ikki  organizmda  jinsiy  demorfizm  mavjuddir. 
Ayrim  organizmlarda  ham  tuxum,  ham  spermatozoid  yetishtirib  beruvchi  a‟zolar 
mujassamlangan  bо„ladi.  Bunday  organizmga  germafrodit  organizm  deyiladi. 
Parazit yassi chuvalchanglar shunday toifadagi organizmlardir. 
Jinsiy hujayralar
 – gametalar jinsiy a‟zolarda birlamchi jinsiy hujayralardan 
hosil bо„ladi. Birlamchi jinsiy hujayra  о„ta erta – individ embrion taraqqiyotining 
dastlabki  pallasida  (qisqichbaqasimonlar,  baqalarda  –  maydalanish  davrida, 
sutemizuvchilarda organogenez boshlangan bosqichdayoq) hosil bо„ladi. 
Organizmda  jinsiy  hujayralar  –  gametalar  birlamchi  jinsiy  hujayralarning 
taraqqiyoti  va  yetilishi  –  gametogenez  nihoyasida  yuzaga  keladi.  Gametogenezda 
hosil  bо„layotgan  har  bir  jinsiy  hujayra  murakkab  meyotik  bо„linish  jarayonining 


109 
 
mahsuli hisoblanadi. 
Hayvon organizmi individual taraqqiyotining hamma jarayonlarini 3 davrga 
bо„lish mumkin. 
1.  Taraqqiyotning  homiladan  oldingi  davri  –  bu  jinsiy  hujayralarning 
rivojlanishi va yetilishini о„z ichiga oladi. 
2. Urug„lanish jarayonidan boshlab tug„ilguncha davom etadigan homilaning 
rivojlanish davri. 
3. Taraqqiyotning homiladan keyingi davri–tug„ilgandan to jinsiy balog„atga 
yetguncha bо„lgan о„zgarishlar davri. 
Homiladan  avvalgi  davr,  yuqorida  aytganimizdek,  jinsiy  hujayralarning 
taraqqiyoti va yetilishini о„z ichiga oladi. 
 

Download 9,16 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   41   42   43   44   45   46   47   48   ...   97




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish