N iz o m IV n o m id a g I t o s h k e n t d a V l a t pe d a g o g ik a universiteti umumiy psixologiya

R eja:
1.Hissiyot haqida tushuncha
2. Hissiyotning nerv-fizjologik asoslari
3.Hislami kechirish shakllari
4. Yuksak hislar
T ay a n ch tushunchalar:em otsiya,kayfiyat, stess, affekt,intellektual hislar, praksik 
hislar, m a’naviy hislar.estetik hislar
55

---

Kishilar idrok qilayotgan, ko'rayotgan, eshitayotgan, bajarayotgan, o'ylayotgan, 
orzu qiladigan narsalarga befarq bo‘lmaydilar. 
Bir xil predmetlar, shaxslar, 
xarakterlar, voqealar bizni quvontiradi, boshqalari xafa qiladi yana boshqalan g'azab, 
nafratimizm uyg'otadi. Biz xavf ostida qolganim izda qo'rquvm his qilamiz, dushman 
ustidan g'alab a qozonish yoki qiyinchilikni yengish zavq uyg'otadi.
Yuqoridagi fikrlardan ko‘rinib turibdiki, 
h issiy o t 
bizning tuyg'ularim izning o'zig a 
xos aks ettirish jarayoni bo'lib, bunda narsa va hodisalarni aks ettinsh jarayonida 
bizda tug'iladigan ichki kechinm alar va m unosabatlar aks ettiriladi. Demak, 
hissiyotlar o 'z- o'zidan yuzaga kelmasdan, tashqi olamdagi narsa va hodisalarning 
ta ’siri bilan bog‘liq ravishda yuzaga keladi.
E m otsiya 
- shaxsning voqelikka o ‘z munosabatini his qilishidan kelib chiqadigan, 
uning ehtiyoj va qiziqishlan bilan bog'liq bo'lgan yoqimli yoki yoqim siz 
kechinm alandir. K eltinlgan ta ’riflardan ko'rinadiki, hissiyot tushunchasi em otsiyaga 
nisbatan kengroq tushuncha boMib. shaxsning kundalik hayoti, turmush tarzidagi 
barcha jabhalam i qamrab oladi.
Hissiyot odam da sodir bo'layotgan hodisa va narsalardan shaxs sifatidagi odam 
uchun ahamiyatli bo'lganlan haqida darak beruvchi signallar tizimi hisoblanadi. 
M azkur holda sezgi a ’zolariga ta ’sir qiluvchi cheksiz miqdordagi qo'zg'ovclnlardan 
aniq boMib ajraladi, b a ’zilari bir-birlan bilan qo'shihb ketadi va paydo bo'lgan 
hissiyot bilan birlashib ketadi. Natijada taassurot uyg'otib, biror hissiy nom bilan 
ifodalangan xotira obrazlan tanqasida saqlanib qoladi. Bum fiziologik jihatdan 
shunday tushuntirish mumkin: m a’lum q o 'zg'atuvchilar tirik m avjudotlar uchun 
xotirjam hk haqida darak beruvchiga aylanadi. Hissiy kechinmalar esa insonm ng 
shaxsiy tajnbasida tarkib topadigan reflekslar tizinnni mustahkamlash sifatida 
namoyon b o ‘ladi. H issiyotning mana shu darak beruvchilik vazifasi psixologiyada 
hissiyotning impressiv tomoni deb ataladi 
Im p ressiv 
so'zi lotincha taassurot degan 
m a’nom anglatadi.
IP .P av lo v tirik m ayjudotlam ing atrofimizdagi muhitga m oslashuvida hosil 
qiladigan buziladigan dinamik streotiplar orqali biror hissiyot va emotsional 
kechinm alarm ng ijobiy va salbiy sifatlarini tushuntinb beradi.