N I z o m I y n o m I d a g I t o s h k e n t d a V l a t p e d a g o g I k a u n I v e r s I t e t I h a y d a r o V f. I


Abu  Hamid  Muhammad  al  G ‘azzoliy  (1058-1111)



Download 4,24 Mb.
Pdf ko'rish
bet35/158
Sana31.12.2021
Hajmi4,24 Mb.
#259875
1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   ...   158
Bog'liq
fayl 490 20210426

Abu  Hamid  Muhammad  al  G ‘azzoliy  (1058-1111).  Faylasuf  al  G'azzoliy 
Tus  shahrida tug'ilib o'sdi.
Juda 
yoshlik 
chog'idanoq 
olimlik  pog'onasiga 
ko'tarildi.  1091-yildan 
boshlab  u  Bog'doddagi 
mashhur  Nizom iy  madrasasida 
talabalarga  falsafa 
va 
ilohiyot  ilmidan  saboq  berdi.  U  34  yoshida  kuchli  ruhiy  inqirozni  boshidan  kechirdi. 
SHundan  so 'n g   haqiqatni  faylasuflar  belgilagan  v o ’ldan  topa  olmasligini  tushunib, 
mudarrislikni  tashladi  va  mustaqil  ravishda  tasavvuf  ilmini  o'rganishga  kirishdi. 
Oradan  1  I  yil  o'tgach,  imom  G 'azzoliy  yana  madrasaga  qaytib,  talabalarga  tahsil 
bera  boshlavdi.  U  butun  umrini  haqiqatni  odamlarga  tushuntirish  va  adashganlami 
t o 'g 'r i  vo'lga  qaytarishga bag'ishladi.
G'azzoliyning  falsafa,  ta sav v u f  ilmiga 
oid  asarlari  ju d a   yorqin,  ravon  va 
tushunarli  uslubda  bitilgan.  Quyida  uning  ana  shunday  asarlaridan  b a ’zilarini  sanab 
o'tam iz:  "Faylasuflaming  maqsadlari” ,  “ Favlasuflarning  raddiyasi” ,  “ Din  haqidagi 
fanning  tug'ilishi",  "Olam ja v o n i” va sh.k..
Tirik  mavjudotlarning  quvi  darajadagi 
turlari.  chumoli  va  chivinlarni  ham 
faqat  chumoli  hamda  chivinlargina  anglay  oladi. 
Afsuski,  faqat  insongina 
o'zi 
haqida  haqiqiy  bilimga  ega  emas.  Biz o 'zim izni  faqat  sirtdan  -  u  yoki  bu  qilmishimiz 
va  tashqi  qiyofamiz  orqali  bilamiz.  Ruhiy  mohiyatimizni  bilishga  urinmaymiz.
Uchta  olam  mavjuddir:  ularning  biri  zohiriy,  ikkinchisi  botiniy  olam bo'lsa,  har 
ikkisining orasidan yana  bir olam -   ruhiy  olam  o'rin  olgan.
VIII 
asrda  islomda  turli  yo'nalishlar  paydo  bo'ldi.  Bulardan  mutakallimlar, 
ularning  psixik  t a ’limotiga  ko'ra  hissiy  bilishning  ahamiyatini,  bilimlarimizning 
voqelikka  muvofiq  kelishini  inkor  etishdir.  Ular  nimaiki  o'zlari  uchun  nomaqbul 
b o 'lsa  (hissiy  bilish  bilan  bog'liq  bo'lgan  sezgi  m a ’lumotlari  va  bilimni  inkor  etish 
yordamida),  hammasini  inkor  etadilar  va  ularga  nimaiki  tasdiqlash  lozim  bo'lsa, 
ham ma  tasavvur  qilish  mumkin  bo 'lg an   narsaga  yo"l  qo'yish  yordamida  hammasiga 
y o i   qo'yish  mumkin  deb  hisoblaydilar.
40


Mutazaliylar ta ’limotida  muhim  masalalardan  biri  -  inson  irodasining  erkinligi 
t o ‘g ‘risidagi  masaiadir.  Inson  o ‘z hatti-  harakatlarida erkindir.  Insonning erkin  irodasi 
haqidagi  fikr  xudoning  “oliy  qudrati”  to ‘g ‘risidagi  diniy  aqidalarga  zid  keladi. 
Ollohning  o ‘z  yaratganlariga  nisbatan  majburiyati  bilan  almashtirdilar.  Mutazaliylar 
taqdim ing  avvaldan  belgilab  q o ‘yilganligi  to ‘g ‘risidagi  ta ’limotni-  tavakkul 
ta ’limotini  inkor  etadilar.
So‘fizm  ta ’limotida  butun  olam  xudoning  mujassamlanishidan  boshqa  narsa 
emas.  Xudo  hamma  ko ‘rinadigan  narsalarda  mavjud.  Narsalar  esa  o ‘z  navbatida 
xudoda  mavjud.  Dunyo  -  ruh  shaklida  butun  olamga  tarqalgan  xudo  kabi  yagonadir. 
Inson  esa  ana  shu  ruhning  bir  qismi,  ertami  kechmi  u  bilan  q o ‘shiladi.  Bu  q o ‘shilish 
xudoga yaqinlashishning  asosiy  bosqichi-  shariat,  taraqqiyot,  m a’rifat  va  haqiqat  olib 
keladi.  S o ’fizmga  ko‘ra  xudo  bilan  q o ‘shilishning  o ‘zi-eng  oliy  rohat.  SoTizm 
xudoga  aql  yordamida  ishonish  emas,  balki  unga  ichki  hissiyot  orqali  yaqinlashishga 
katta e ’tibor beradi.

Download 4,24 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   ...   158




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2025
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish