N I z o m I y n o m I d a g I t o s h k e n t d a V l a t p e d a g o g I k a u n I v e r s I t e t I h a y d a r o V f. I

Im m anuil  Kant  (1724-1804).  G erm aniyalik  olim  Immanuil  Kant  K yonig sberg 
shahrid a  hun a rm a n d   usta  oilasida  tu g 'i li b   o ‘sdi.  U  oiladagi  9  nafar 
farzandning 
to 'rtinchisi  b o 'lg a n .  I.Kant  bolalik 
va  o 'sm irlik   ch o g 'la r id a   tez- tez  kasalga 
chalingani  sababli  nim jo n, jizzaki  h a m d a  vahim achi  edi.
1745-yilda  u  K yonig sberg  univ ersitetining  ilohiyot  fakultetini  tam om lagan. 
1755-yildan  to  1797  y ilgacha  shu  erd a  metafizika,  mantiq,  ahloqiy  falsafa,  fizika, 
riyoziy otdan  dars  bergan.  U m rining  oxirig acha  b o ‘ydo q  o ‘tgan.  57  yoshida  “ S o f  
ta f a k k u r ta nqidi”  deb  n om langan  asosiy  asarini  yozib  tugallagan.
U nin g  quyid ag i  asarlari  m a ’lum:  “ O sm o n n in g   um um iy   tabiiy  tarixi  va 
nazariyasi” 
(1755), 
“ M a n tiq ” 
(1800), 
“ Amaliy 
mantiq 
tanqidi” 
(1788), 
“ A ntro p o lo g iy a”  (1798).  Bular  I.K antn ing  e ng  virik  va  m as h h u r  asarlari  sirasiga 
kiradi.
O lim   shax siy   hayotida 
falsafiy  mas alalar  xususid a  suhbatlashishni  xush 
k o 'rm a g a n .  Aftidan,  u  o 'z in i n g   tingla shga  emas.  faqat  o ‘qitishga  qobiliyatli  ekanini 
yaxshi  anglagan.
H ayotining  har  bir  lahzasi  m uayyan  tartibga  solingan  fa y lasu f har  kecha  roppa- 
rosa  10  da  u yquga  yotg an,  to nggi  soat  5  da  u y g ‘ongan.  U  30  yil  dav o m id a  bir  marta 
ham  bu  tartibni  buzm agan. 
R oppa-rosa  kechki  soat  7  da 
sayr ga  chiqqan. 
K y o n ig sb erg d a  yash o v ch ilar  K an tg a  qa ra b  soatlarini  tekshirishgan.
Psixik  hodisalarni  o 'lc h a s h n in g   mum kin lig i,  psixologiyada  eksperim etn in g 
bo'lish i  m um kin lig i  haqid a  nem is  psixologi  I.  Gerb art  (1776-1841)  ijobiy  fikr aytgan. 
U  psixolo giyada  matematik ani  tadbiq  etish  m um kin   va  zarurligi  haqida  shundav 
degan:  “ M e n in g   tek shirish larim   am alda  faqat  psixologiyan in g  o ‘zi  bilan  cheklanib 
qolm asdan,  balki  fizikaga  va  u m u m a n   tabiat  fanlariga  ham   qisman   aloqadordir” .
G erbartnin g  fikricha,  asosiy  psixik  elem ent  tasavvurdir,  qolgan  barcha 
jarayonla r-his siy ot,  iroda.  tasavvurla r  kom binats iv asidan  va  mun osabatlaridan 
iboratdir.  Ruhiy  holatlar  d oim o  o 'z g a rish   jaray o n id a  bo 'ladi.  T asavvurlarning  bu 
d oim iy  o ‘zgarish   va  alm ashish  ja r a y o n id a   m a ’lum  darajada  doimiylik,  qonuniyati 
mavjud.  Bu  d o im iy lik ning  m iqdor  tom onin i  oMchash  mumkin.  SH unin g  uchun  ham. 
G erbartning  fikricha,  psixolo giyaga  mat ematik ani  tadbiq  qilish  mum kin .
Gerbart,  garchand  psixologiyada  eksperim entd an  foydalanishning  zarurligi  va 
foydaliligini  isbotlagan  b o 'ls a   ham,  lekin  uning  o 'zi  bu  metoddan  foydal an mag an .