N I z o m I y n o m I d a g I t o s h k e n t d a V l a t p e d a g o g I k a u n I v e r s I t e t I h a y d a r o V f. I

P ed o io g iy a   yosh  avlodni  tarbiyalash  haqidagi  fan  b o 'lib ,  u  bola  taraqqiy otin ing 
psixolo gik,  an ato m ik ,  fiziologik,  biologik  h am da  ijtimoiy  k onsepsiyalarning  m exanik 
y ig 'i n d is i d a n   iboratdir.
P erso n a lizm   falsafadagi  butun  dunyo  en g  y uksak  ilohiy  shaxs  to m onid an 
bo sh q arilad ig an   ruhiy  m av ju d o t  (s haxs)lar  y ig 'in d isid a n   iboratdir,  deb  ta r g 'ib  
qiluvchi  g 'a y r i  ilmiy  oqim.
P la to n izm   qad im g i  y u n o n   faylasufi  Platonning  (e.a  427-347y)  sezgilar dan 
ta shqarg i  "id e a la r” nin g  mistik  dunyosini  real  nars alar  dunyosiga  qaram a-q ars hi 
q o 'v is h d a n   iborat  b o 'lg a n   idealistik t a ’linioti.
Pra g m a tizm   s u b ’ye ktiv  id ealiz m nin g  dunyoni  ilmiy  ravishda  tushunishdan 
bosh  tortuvchi,  dunyoni  o b ’ye ktiv  ilmiy  bilishga  tor  amaliy otchilik ni  qara m a-q ars hi 
q o 'y u v c h i   turi.
Psixika  y u k s a k   d arajada  tashkil  topgan   tirik  m ateriya  - m i y a n i n g   o b 'y e k tiv  
oia m ni  alo hida  y o 's i n d a  (sezgi,  idrok,  tasavvur,  fikr.  hissiyot,  irodaviy  hara katla r  kabi 
shaklla rd a)  aks  ettirish  qobiliy atig a eg a  b o 'lg a n   alohida  xususiyatidir.
P sixoan aliz  bu  a ta m a   venalik  psixiatr  Z ig m und  Freyd  tom onidan  yaratilgan. 
Psixiatriya  va  p sixolo giyadagi  odam   hulqinin g  asosini  lazzat  olish ga  (libido)  bo 'lg an , 
ayniqsa,  ilk  bola lik da  paydo  b o 'lg a n   seksual  (jinsiy)  mayl  tashkil  qiladi,  deb  ta r g 'ib  
qiluvchi,  o d a m   hulqidag i  ijtimoiylik,  onglilikni  inkor qiluvchi  g 'a y ri  ilmiy  oqim.
Psix ologiz m  
s u b ’yektiv  idealistik  falsafaning  o b ’yektiv  d u n y o   sezgilar 
y ig 'i n d is i d a n   iborat  d em ak,  falsafaning  asosini  psixologiya,  logika  va  bilish 
nazariy asin in g   asosini  esa  ichki  tajriba  tashkil  qiladi,  deb  d a ’vo qiluvchi  bir turi.
P sixologiya  m iy a n in g   o b ’yektiv  voqelikni  aks  ettiruvchi  funksiyasi  b o 'lg a n  
psixik a  haqid agi  fan.
139

---

P s i v o f iz i k a   sezgi  org an lari  p s ix o fizio lo g iy asid ag i  oqim .  U nin g  vakillari 
q o ' z g ' o v c h i   kuchi  bilan  sezgi  m iqdori  o ‘rtasid a  m a te m a tik   nisbat  qonunla rin i 
b e lg ila s h g a   intilganlar.