N. I. SodIqova, E. a. KorNIyenko, M. d. XoShimxodjayEva Shaxsiy KoMPyuter va ofis qUrilmaLarIGa texnik xizmat ko‘rSatish

ShK ning asosiy xotirasi TXQ VA DXQ
integral sxemalardan 
tashkil topgan. Tezkor xotira statik va dinamik turlarga bo‘linadi. 
Statik xotira nisbatan katta tezlikka ega, biroq narxi qimmat. 
Dinamik, xotirada yacheykalar mikrokondensatorlar zaryadlari 
to‘planadigan yarimo‘tkazgichlar asosida qurilgan.
Asosiy xotiraning boshqa elementi – bu doimiy xotiradir 
(DXQ). Xotiraning bu turi axborotni faqat o‘qish uchun 
mo‘ljallangan. DXQning tuzilishi OXQ tuzilishiga o‘xshash, 
biroq axborot sig‘imi bo‘yicha anchagina kichik.
Kompyuterning tashqi xotirasi
. ShK ning tashqi xotirasi 
diskli axborot jamlagichlarni, ya’ni qattiq diskga (vinchesterga) 
joy 
lashtirilgan jamlagich va yumshoq magnitli disklardagi 
jamlagichlarni anglatadi.
Qattiq disklarning diametri ko‘pincha 3,5 dyuymgacha (89 mm), 
axborot sig‘imi esa o‘nlab Gbaytgacha bo‘ladi, yumshoq disklar ham 
shunday o‘lchamga ega, biroq hajmi Mbayt birlik laridan oshmaydi.
Disk yurituvchining tezligi bir tomondan axborotni yozish va 
o‘qish tezligi bilan belgilansa, ikkinchi tomondan magnitli yozuv 
moslamasini kerakli holatga o‘rnatish vaqti bilan belgilanadi.
Hozirgi vaqtda vinchesterlar uchun ikkita standart interfeys 
eng ko‘p tarqalgan:
– IDE (Integrated Drive Electronics), almashish tezligi 
133 Mbayt/s gacha bo‘lgan ShK diskli jamlagichlari uchun 
interfeys;
– SCSI (Small Computer System Interface), almashish tezligi 
320 Mbayt/s gacha bo‘lgan skaner va disk yurituvchi 
(qo‘shimcha kengaytirish platasi bilan) uchun interfeys.

---

16
Disklar bilan almashish tezligini oshirish uchun (TXQdagi 
singari) keshlash keng qo‘llaniladi.
Yangi, zamonaviy kompyuterlarda to‘plangan yo‘lakchalar 
o‘rniga yuza qismida birgina spiral yo‘lakcha qo‘llaniladigan 
optik kompakt diskli diskyurituvchilardan (CD-ROM) foyda-
lanish standart bo‘lgan.
Axborotni o‘qish uchun kompyuterning disk yurituvchi 
qurilmasiga joylashtirilgan ixcham lazer qo‘llaniladi. Disklar 3,5; 
4,72; 5,25 dyuym diametrga ega bo‘lib, hajmi 250 Mbaytdan 1,5 
Gbaytgacha bo‘ladi. Kompakt disklar bilan axborot almashinish 
tezligi 2,4 Mbayt/s dan 3,6 Mbayt/s gachani tashkil etadi. IDE va 
SCSI interfeyslardan foydalaniladi.
Kompakt disklarga tovushli va tasvirli axborotlar ham yozi-
lishi mumkin. Birmartali va ko‘pmartali qayta yoziluvchi disklar 
mavjud.
Tashqi xotira qurilmalari shinaga muvofiq adapterlar orqali 
ulanadi.
Taymer
– mashina ichidagi haqiqiy vaqt elektron soati 
bo‘lib, zaruriyat tug‘ilganda avtomatik ravishda joriy vaqtni 
(yil, oy, soat, sekund va sekundning ulushi) ko‘rsatishni ta’min-
laydi. Taymer alohida ta’minot manbayiga, ya’ni akkumulatorga 
ulanadi va kompyuter elektr tarmog‘idan uzilganida ham ish-
lashni davom ettiradi.