N. I. SodIqova, E. a. KorNIyenko, M. d. XoShimxodjayEva Shaxsiy KoMPyuter va ofis qUrilmaLarIGa texnik xizmat ko‘rSatish

 Tizimli plataning turli xil shinalar birikmasi sxemasi.

---

40
dinamik ajratilar ekan, bu rejimda muvofiq tezlikni ta’minlash 
uchun fragmentlarning ketma-ketlikdagi manzillarini tizim 
xotirasidagi 4 kilobaytli bloklarning haqiqiy manzillariga aks 
ettiruvchi mexanizm ko‘zda tutilgan. Bu jarayon xotirada 
joylashgan maxsus jadvaldan (Graphic Address Re-mapping 
Table yoki GART) foydalanib bajariladi. Interfeys AGP-video-
adapter o‘rnatiladigan alohida razyom ko‘rinishida bajarilgan.
2.3-jadvalda ShKning tizimli va lokal shinalarning qiyosiy 
tavsiflari keltirilgan.
2.3-jadval
Tavsifi 
Shina nomi
ISa EISa Mca
vLB
PcI
aGP
Ma’lumot/manzil 
razryadligi (bit)
16/24 32/32 32/32
32/32, 
64/64
32/32,
64/ 64
32/32, 
64/64
Ishchi chastota (MHz)
8
8–33 10–20 33 gacha 66 gacha 66/133
O‘tkazish xususiyati 
(Mbayt/s)
16
33
76
132
132/264 
/528
528/1056 
/2112
Ulangan qurilma lar 
soni (dona)
6
15
15
4
10
1
Shaxsiy kompyuter
tashqi shinalari
ning
 
turi tashqi 
qurilmalar ning turli-tumanligi sababli juda ko‘pdir.
IDE
 
(Integrated Drive Electronics), ATA
 
(AT Attachment-AT 
ga ulanadigan), EIDE
 
(Enhanced IDE), SCSI
 
(Small Computer 
System Interface) tashqi shinalaridan ko‘pincha tashqi saqlash 
qurilmalari uchun interfeys sifatida foydalaniladi.
ATA interfeysi Integrated Drive Electronics nomi bilan ham 
mashhur bo‘lib, 1988-yilda IBM PC AT shaxsiy kompyuterlari-
ning foydalanuvchilariga taqdim qilindi. U bitta jamlagichning 
hajmini 504 Mbaytgacha (an’anaviy BIOS da manzillar mako-
nini «kallak – si lindr – sektor» tashkil qilinishi sababli: 16 ta 
kallak × 1024 ta silindr × 63 ta sektor × sektorda 512 bayt = 504 
Kbayt = 528 482 304 bayt) chegaralaydi va ma’lumotlar uzatish 
tezligini nazariy jihatdan 5–10 Mbayt/s ta’minlaydi.

---

41
ATA/IDE interfeyslarining modifikatsiyalari va kengaytmalari 
juda ko‘p. Turli raqamli ATA, Fast ATA (bu ham raqami bilan), 
Ultra ATA (bular ham bir nechta) va EIDE interfeyslari mavjud. 
Shuningdek, ATARX, DMA protokollarini qo‘llaydigan IDE in-
terfeyslari ham mavjud. Bu keltirilgan nomlarning ko‘pchiligi 
rasmiy tasdiqlanmagan bo‘lib, savdo markasi bo‘lgan, shunga 
qaramasdan adabiyotlarda tez-tez uchrab turadi. Nomlarning 
bunday ommalashuvi hozirgi vaqtda shaxsiy kompyuterlarda 
qo‘llanilayotgan disk interfeyslarining 90 foizi IDE toifasiga te-
gishlidir. Ba’zi modifikatsiyalarni qisqacha ko‘rib chiqamiz.