178
Mikrosxemalar to‘plami.
Tizimli platani tanlashda
ikkinchi
muhim (protsessordan keyin) masala, o‘rnatilgan mikrosxemalar
to‘plami (chipset) hisoblanadi. Mikrosxemalar to‘plamiga
lokal shina kontrollerlari (odatda PCI), kesh-xotira, asosiy
xotira, uzilishlar, xotiraga to‘g‘ridan-to‘g‘ri kirish
va boshqa
kontrollerlar kirishi mumkin. Ishlatilayotgan mikrosxemalar
to‘plami tizimli plataning unumdorligiga katta ta’sir ko‘rsatadi va
quyidagi parametrlarni belgilaydi:
– kesh-xotira hajmi va tezligi;
– asosiy xotira hajmi va tezligi;
– protsessor tipi va tezligi va hokazo.
Bu mikrosxemalar to‘plami AGP (Accelerated Graphics
Port – mukammallashtirilgan grafik port) va USB (Universal
Serial Bus – universal ketma-ket shina) qurilmalarining ishlash
xususiyatini ta’minlaydi.
Mikrosxemalar to‘plami tanlanayotganida quyidagi tavsiflarga
e’tibor berish kerak:
– shina chastotasi 266 MHz va undan yuqori;
– DDR SDRAM yoki RDRAM – xotira;
– ECC (xatoliklarni tuzatish kodi) xotirani qo‘llay olishi;
– ACPI ta’minotini boshqarishning
kengaytirilgan funksi-
yalari;
– AGP 4x/8x;
– Ultra – ATA/100 interfeysi yoki Serial – ATA;
– USB 2.0 (yuqori tezlikda ishlaydigan USB port) portini
qo‘llashi.
Ko‘rsatilgan funksiyalar ko‘pgina zamonaviy mikrosxemalar
to‘plami tomonidan qo‘llaniladi.
Xotira.
Eski tizimlarning
ko‘pchiligida
ikkinchi daraja kesh-
xotira tizimli plataning o‘zida o‘rnatilgan. Yangi tizimlarning
barchasida bu xotira protsessorning bir qismi sanaladi.
Socket
7 va Super 7 razyomli tizimli platalarda ikkinchi darajali
179
kesh-xotira hali ham tizimli platalarda o‘rnatilmoqda va u
yangilanmaydi.
Pentium Pro, Pentium II/III/4 va Celeron protsessorlarida
ikkinchi darajali keshxotira protsessor g‘ilofi ichida o‘rnatiladi.
Athlon va Duron protsessorlari tarkibida ham ikkinchi darajali
kesh-xotira mavjud, biroq ba’zi tizimli platalarda uchinchi
darajali kesh-xotira (L3) deb ataluvchi qo‘shimcha kesh-xotira
o‘rnatilmoqda.
Asosiy xotira, odatda, SIMM,
DIMM yoki RIMM modullari
ko‘rinishida o‘rnatiladi.
Bugungi kunda ShK moslashuvchi kompyuterlarda asosiy
xotiraning uch xil ko‘rinishi ishlatiladi va ularning har biri
bir qancha modifikatsiyalarga ega. Quyida shu mikrosxemalar
keltirilgan:
– 168 kontaktli DIMM (SDRAM);
– 184 kontaktli DIMM (DDR SDRAM);
– 240 kontaktli DDR2 DIMM;
– 184 kontaktli RIMM (RDRAM).
168 kontaktli DIMM xotira moduli eng ko‘p tarqalgan.
Barcha yuqori sinf tizimlarda DIMM qo‘llaniladi, chunki ular
64 razryadli hisoblanadi va xotiraning to‘liq banki sifatida
qo‘llanilishi mumkin. Pentium 4 protsessori
asosida yaratilgan
ba’zi zamonaviy va tezkor tizimlar RDRAM RIMM xotiradan
foydalanadilar, ularning ishchi ko‘rsatkichlari SDRAM standart
xotira ko‘rsatkichlaridan ustun turadi.
DDR (Double Data Rate) SDRAM xotira ma’lumot uzatish
tezligi ikkilangan tezkorlikka ega bo‘lib,
standart SDRAM
xotiraning yangi varianti. Bu model zamonaviy tizimlarda
ishlatilayotgan ommaviy tarqalgan xotira tipi sanaladi.
184 kontaktli razyomdan foydalanuvchi DDR DIMM va
RDRAM RIMM xotira modullari butkul turlicha joylashgan
chiqishlarga ega va bir-birlarining o‘rnini bosa olmaydi.
Pentium
180
protsessorli kompyuterda xotiraning to‘liq bankini o‘rnatish
uchun ikkita 72 kontakli SIMM yoki bitta 168 kontaktli DIMM
xotira kerak bo‘ladi. Xotira modullari juftlikni (chetnosti)
tekshirish uchun ishlatiladigan har bir sakkiz razryadga yana
bitta qo‘shimcha razryad kirgizishi mumkin.
Bir qator ishlab chiqaruvchilar elektr ta’minoti kuchlanishi
oshiril
ganda yuqori natijalarga
erishayotgan maxsus xotira
modullarini ish
lab chiqarmoqdalar, masalan, DDR3 uchun
qonuniy 1,5 V o‘rniga 1,9 V kuchlanishdan foydalanishni taklif
qildilar.
Do'stlaringiz bilan baham: