N. I. SodIqova, E. a. KorNIyenko, M. d. XoShimxodjayEva Shaxsiy KoMPyuter va ofis qUrilmaLarIGa texnik xizmat ko‘rSatish

Bir rutbali tarmoq. 
Bir rutbali tarmoqda har bir kompyuter 
unga ulangan kompyuter bilan bog‘lanishi mumkin (8.2-rasm). 
Aslida, har bir kompyuter ham mijoz, ham server sifatida 
ishlashi mumkin; agar kompyuter printer, papka, disk va kom-
pyu terning boshqa resurslaridan foydalanish imkonini bersa, u 
holda bir rutbali tarmoqda server vazifasini bajaradi.
8.2-rasm.
 Bir rutbali tarmoqning mantiqiy tuzilishi.

---

136
Bir rutbali tarmoqlar, odatda, uncha katta bo‘lmagan ofis­
larda yoki katta tashkilotlarning bo‘limlarida o‘rnatiladi. Bu tur-
dagi tarmoqning afzalligi, biror-bir kompyuterni fayl-server 
qilib tayinlashga ehtiyoj ning yo‘qligidir. Ko‘pchilik bir rutbali 
tarmoqlar, kompyuterga ulangan har qanday qurilmadan foyda-
lanish imkonini beradi. Kam 
chiligi esa uzatilayotgan axborot 
xavfsizligining pastligi va tarmoq ni nazorat qilishning sustligidir. 
Mijoz-server tarmog‘i esa bu vaqtda markazlashtirilgan ma’-
murlashni amalga oshirish imkonini beradi.
8.2. Tarmoqlarni qurishning umumiy tamoyillari
Birgalikda foydalanish deganda, har bir kompyuter o‘z 
resurslarini boshqa kompyuterga (bitta yoki bir nechta) taqdim 
qilishi, ammo bunda u resurslarni o‘zi boshqarishi tushuniladi. 
Shunday qilib, printerni boshqarishni turli kompyuterlar orasida 
burib qo‘yuvchi qurilma tarmoq qurilmasi bo‘la olmaydi. 
Aynan burib qo‘yuvchi qurilma bosmaga chiqarish topshirig‘iga 
ishlov beradi va kompyuterlardan hech biri, qachon boshqa 
kompyuter bosmaga chiqarish kerakligini bilmaydi. Bundan 
tashqari, bosmaga chiqarish topshirig‘i bir-biri bilan kesish-
maydi.
Tarmoqda birgalikda foydalanilayotgan printerni masofaviy 
kompyuterdan boshqarish mumkin, u esa o‘z navbatida turli 
kom 
pyuterlardan bosmaga chiqarish topshirig‘ini serverning 
qattiq diskida saqlab, qabul qilishi mumkin. Foydalanuvchilar 
topshiriqni bajarish tartibini o‘zgartirishlari, ularni ushlab tu-
rishlari yoki bekor qilishlari mumkin. Qurilmalardan foyda lanish 
parol yordamida cheklanadi, ammo buni burib qo‘yuv chidan 
foydalanganda amalga oshirib bo‘lmaydi.
Asosan tarmoq bo‘yicha har qanday saqlash yoki kiritish-
chiqarish qurilmasidan foydalanishni taqdim qilish mumkin, 
ammo ko‘pincha foydalanish quyidagi qurilmalarga beriladi:

---

137
– printerlar;
– diskli jamlagichlar;
– optik jamlagichlar (CD/DVD – ROM, CD – R, CD – RW 
va boshqa);
– modemlar;
– fakslar;
– zaxiraga nusxalovchi tasmali qurilmalar;
– skanerlar.
Tarmoq qurishning umumiy tamoyillarini ko‘rib chiqamiz.
8.3-rasmda kompyuterning tashqi qurilmalar bilan o‘zaro 
aloqasini ko‘rsatuvchi tashkiliy sxemasi keltirilgan.
Axborot almashuvi apparat va dasturiy vositalarning barchasi, 
interfeysli karta, TQ drayveri va TQ kontrolleri bilan amalga 
oshiriladi.
Resurslardan birgalikda foydalanish vaqtidagi almashuv 
tartibi quyidagicha: