N. I. SodIqova, E. a. KorNIyenko, M. d. XoShimxodjayEva Shaxsiy KoMPyuter va ofis qUrilmaLarIGa texnik xizmat ko‘rSatish

Qattiq diskdagi jamlagichlarning asosiy bog‘lamalari.
– disk uzatmasi dvigateli;
– boshqaruv sxemali bosma plata;
– razyom va kabellar;
– konfiguratsiya elementlari.
Odatda, disklar disklar uzatmasi dvigateli, kallaklar va 
kallaklar uzatmasi mexanizmi 
hda
(Head Disk Assembly – 
disklar va kallak lar bloki) deb nomlangan germetik g‘ilofda 
joylashadi. Bu blok yago 
na bog‘lamadek qaralib, uni hech 
qachon ochishmaydi. HDA blokiga kirmaydigan boshqa 
bog‘lamalar (bosma plata, old panel, konfi guratsiya elementlari 
va montaj detallari) yechiladigan hisoblanadi.
Qattiq disk ko‘rsatkichini umumiy ko‘rsatkichlarga, ichki 
tashkiliy ko‘rsatkichlarga, tezlik va unumdorlik ko‘rsatkichlariga 
ajratish mumkin.
Umumiy ko‘rsatkichlarga quyidagi ko‘rsatkichlar kiradi:
Formatlangan sig‘im
(formatted capacity) Gigabayt (Mega-
bayt) o‘lchanadi va saqlangan foydali axborotning hajmini, ya’ni 

---

48
barcha foydalaniladigan sektorlarning ma’lumotlar maydoni 
yig‘indisini ifodalaydi.
Formatlanmagan sig‘im
(unformatted capacity) xizmat 
axboroti (sektorlar sarlavhasi, ma’lumotlar maydonining nazorat 
kodlari) bilan birga diskning barcha treklariga yoziladigan 
maksimal bitlar sonini ifodalaydi.
Formatlangan va formatlanmagan sig‘imlarning o‘zaro 
nisbati trek formati (sektor o‘lchami) bilan aniqlanadi. Amalda 
faqat disk sektorining standart o‘lchami (512 bayt) uchun 
ko‘rsatiladigan formatlangan sig‘im qiziqtiradi, ba’zida esa 
foydalaniladigan sektorlar soni ko‘rsatiladi.
Shpindel aylanish tezligi 
(spindle speed) minutiga necha 
marotaba aylanishi (Revolutions Per Minute, RPM) bilan 
o‘lchanadi va qisman unumdorlik (ichki tezlik) to‘g‘risida fikr 
yuritishga imkon beradi. Keng qo‘llanilgan qattiq disklar uchun 
bir necha yillar oldin 3600 ayl/min qiymati standart bo‘lgan; hozir 
odatiy tezlik 4500 va 5400 ayl/min, yanada yuqorisi esa 7200 ayl/
min hisoblanadi. Unumdorligi juda muhim bo‘lgan joylarda 10 
000 va 15 000 ayl/min tezlikdagi disklardan foydalaniladi.
Interfeys 
(interface) jamlagichning ulanish usulini ifodalaydi. 
Joylashtirilgan kontrollerli jamlagichlar uchun ATA va SCSI 
(parallel va ketma-ket) interfeyslar tarqalgan, tashqi qurilmalar 
uchun USB, FireWire va Fibre Channel shinalaridan hamda LPT-
portga ulanishdan foydalaniladi.
Ichki tashkiliy ko‘rsatkichlarga quyidagilar kiradi: