N. I. SodIqova, E. a. KorNIyenko, M. d. XoShimxodjayEva periferIya va ofis qUrilmaLarini ta’MIrLaSh va ishLatish

Formatlangan sig‘im
(formatted capacity) Gigabayt (Megabayt) 
o‘lchanadi va saqlangan foydali axborotning hajmini, ya’ni barcha 
foydalaniladigan sektorlarning ma’lumotlar maydoni yig‘indisini 
ifodalaydi.
Formatlanmagan sig‘im
(unformatted capacity) xizmat axboroti 
(sektorlar sarlavhasi, ma’lumotlar maydonining nazorat kodlari) bilan 
3.1-rasm. 
Qattiq diskdagi jamlagichlarning asosiy bog‘lamalari.
G‘ilofning 
yuqori qismi
Kallak uzatmasi 
mexanizmi
Disklar
Shassi
O‘qish/yozish 
moslamalari
Mahkamlash 
tirqishlari
Havo uchun 
tirqish 
(havo filtri 
pastda 
joylash gan)
Boshqarish 
sxemali plata
Dvigatelni 
boshqarish uchun 
razyom
Elektr ta’minoti 
razyomi
Interfeys razyomi
Jamlagichga kontrollerni 
ulash razyomi

---

44
birga diskning barcha treklariga yoziladigan maksimal bitlar sonini 
ifodalaydi.
Formatlangan va formatlanmagan sig‘imlarning o‘zaro nisbati trek 
formati (sektor o‘lchami) bilan aniqlanadi. Amalda faqat disk sekto-
rining standart o‘lchami (512 bayt) uchun ko‘rsatiladigan formatlan-
gan sig‘im qiziqtiradi, ba’zida esa foydalaniladigan sektorlar soni 
ko‘rsatiladi.
Shpindel aylanish tezligi 
(spindle speed) minutiga necha marotaba 
aylanishi (Revolutions Per Minute, RPM) bilan o‘lchanadi va qisman 
unumdorlik (ichki tezlik) to‘g‘risida fikr yuritishga imkon beradi. 
Keng qo‘llanilgan qattiq disklar uchun bir necha yillar oldin 3600 
ayl/min qiymati standart bo‘lgan; hozir odatiy tezlik 4500 va 5400 
ayl/min, yanada yuqorisi esa 7200 ayl/min hisoblanadi. Unumdorligi 
juda muhim bo‘lgan joylarda 10 000 va 15 000 ayl/min tezlikdagi 
disklardan foydalaniladi.
Interfeys 
(interface) jamlagichning ulanish usulini ifodalaydi. 
Joylashtirilgan kontrollerli jamlagichlar uchun ATA va SCSI (parallel 
va ketma-ket) interfeyslar tarqalgan, tashqi qurilmalar uchun USB, 
FireWire va Fibre Channel shinalaridan hamda LPT-portga ulanishdan 
foydalaniladi.
Ichki tashkiliy ko‘rsatkichlarga quyidagilar kiradi: