N. I. SodIqova, E. a. KorNIyenko, M. d. XoShimxodjayEva periferIya va ofis qUrilmaLarini ta’MIrLaSh va ishLatish

Videoadapterlar. 
Videoadapter biz ekranda ko‘rayotgan tasvir-
lar ko‘rinishiga aylanuvchi signallarni uzatish orqali kompyuter bilan 
monitor orasidagi interfeysni ta’minlaydi. ShKning rivojla nish tarixi 
davomida muvaffaqiyat bilan bir necha standartlar ishlab chiqarilgan. 
Ularning har bir keyingi yaratilganiga nisbatan yuqori darajadagi 
tiniqlik va rang jilosini ta’minlar edi. Quyida videoadapterlarning 
standartlari keltirilgan.
–
MDA (Monochrome Display Adapter)
–
HGC (Hercules Graphics Card)
–
CGA (Color Graphics Adapter)
–
EGA (Enhanced Graphics Adapter)
–
VGA (Video Graphics Array)
–
SVGA (Super VGA)
–
XGA (eXtended Graphics Array)
7.1-rasm. 
Zamonaviy monitorlarning turlari.
a
) 
b
) 
d
)

---

111
–
UGA (Ultra Video Graphics Array)
Bu standartlarning ko‘pchiligi avval IBM kompaniyasi tomo-
nidan ishlab chiqarilgan bo‘lib, so‘ngra boshqa ishlab chiqaruvchilar 
tomonidan litsenziyalandi. Hozirgi vaqtda IBM yuqori sifatli 
monitorlarni ishlab chiqarish birinchiligini boshqa kompaniyalarga 
berib qo‘ydi, keltirilgan standartlarning ko‘pchiligi esa eskirgan 
standartlardir. VGA standarti bundan mustasno; har qanday video-
adapter tomonidan qo‘llaniladigan bu abbreviatura bilan monitorning 
asosiy imkoniyatlari belgilanadi.
Har qanday monitor uchun signalni uzatadigan manba kerak. 
Signallar monitorga kompyuterga o‘rnatilgan videoadapterdan uza-
tiladi. ENN yoki suyuq kristalli monitorlarning tizimli blokka ulani-
shining quyida keltirilgan uchta usuli mavjuddir:
1. Kengaytirish platalari. Bu vaziyatda PCI-Express, AGP yoki 
PCI interfeysli alohida kengaytirish platalaridan foydalanish ko‘zda 
tutilyapti. Bunda yuqori tezlik, katta xotira hajmi hamda ko‘p sonli 
funksiyalarni qo‘llash ta’minlanadi.
2. Tizimli plata ichiga joylashtirilgan grafik protsessor. Kengay-
tirish platalariga nisbatan tezligi past bo‘lgani bilan eskirgan yechim-
larni qo‘llashi bilan ustun turadi.
3. Grafik o‘zagi (yadro) ichiga joylashtirilgan mikrosxemalar 
to‘plami. Bu narxi bo‘yicha arzon turi bo‘lib, ularning tezligi juda 
past, ayniqsa tasvirlar bilan ishlaydigan ilovalarni ishga tushirganda 
bilinadi.
PicoBTX, microATX, FlexATX, microBTX yoki Mini-ITX 
stan dartidagi tizimli platalarni qo‘llagan kompyuterlar Intel, VIA 
Technology, SiS kompaniyalari ishlab chiqargan mikrosxemalar 
to‘plami ichiga joylashtirilgan grafik o‘zak (yadro) bilan jihozlangan. 
microATX standartidagi ba’zi bir tizimli platalar PCI-Express x16 
yoki AGP videoadapterini o‘rnatishga yo‘l qo‘yadi.
«Grafik adapter» atamasini «videoadapter» atamasi bilan 
almashtirsa bo‘ladi, chunki IBM kompaniyasi ishlab chiqargan MDA 
monoxrom adapterlaridan boshlab hamma videokartalar matnni aks 
etganidek, tasvirni ham aks etadi.

---

112
Videoadapterning ish faoliyati uchun quyidagi komponentlar 
bo‘lishi kerak:
–
Video-BIOS;
– grafik protsessor;
–
videoxotira;
–
raqamli-analogli o‘zgartirgich (DAC);
–
razyom;
– videodrayver.