N. I. Asqarov Yu. T. Isayev

exe

 yoki 

chm

 fayli holatiga keltiriladi [32,33].  

Bunday  elektron  darslik  tayyorlovchi  dasturlar  orasida  SbookBuilder  va

 

htm2chm dasturlari o‘ziga xos mavqega ega.  

IV.4. Elektron darsliklar yaratuvchi dasturlar sohasidagi  yangiliklar

 

Axborot  asrida  insoniyat  tarixida  sanoat  va  fan  olamida  olamshumul 

yutuqlar  qo‘lga  kiritildi.  Dunyoda  axborot  eng  qimmat  narsaga  aylandi. 

Kompyuter    ixtiro  qilinishi  insonlar  bajaradigan  yumushlarni  yengillashishiga 

olib  keldi.  Fan,  ta‘lim  sohalarida  o‘qitish  o‘rganishning  zamonaviy  vositalari 

joriy  qilindi.  Endilikda  elektron  darslikarning  bu  sohadagi  ahamiyati  yanada 

oshmoqda.  Dastlab  elektron  darsliklar  oddiy  matn  ko‘rinishida  bo‘lsa  hozirda 

turli tasviriy ko‘rinishlarini ham o‘zida mujassamlashtirmoqda. 

Bizga  ma‘lumki  inson  axborotni  ko‘rganda  uni  oddiy  eshitib  yoki 

o‘qigandan  ko‘ra  ko‘proq  eslab  qoladi.  Anashu  taraflarni  hisobga  olgan  holda 

elektron  darslik  tayyorlash  uni  yashash  davrini  uzoq  bo‘lishiga  olib  kelish 

mumkin. 

---

66 

 

Turli  animatsiya  tayyorlovchi  dasturlar  ishlab  chiqilishi    elektron  darslik 

tayyorlash  sohasida  ham  sifatli  bo‘lgan  elektron  darsliklar  tayyorlashga  olib 

keldi. 

Endilikda  elektron  darslik  yaratuvchi  dasturlar  yordamida  Flash,  3D  Max  

va boshqa turdagi animatsiyalarni, turli video va audio fayllarni elektron darslik 

tarkibida qo‘llash imkoniyatlari paydo bo‘ldi.  

Bu  imkoniyatlardan  qay  darajada  qulay  foydalanish  elektron  darslik 

tayyorlovchining mahorati va psixologik tomondan yondoshishiga bo‘g‘liq. 

Hozirda Internet tehnologiyalari ham jadallik bilan rivojlanmoqda. Internet 

orqali  ta‘lim  beruvchi  maxsus  repitiror  va  saytlar  mavjuddir.  Masofadan  turib 

o‘qish  tehnologiyalari  hayotga  joriy  qilinmoqda.  Bu  ta‘lim  oluvchilarga  ancha 

qulayliklar tug‘dirmoqda. Bunda talabalar o‘z  yurtida turib boshqa  davlatning 

oliygohlarida o‘qishi va o‘sha oliygoh diplomiga ega bo‘lishi mumkin. 

Albatta  but  ta‘lim  jarayonida  elektron  darslikning  ahamiyati  kattadir. 

Chunki  talaba  doim  ham  Internetdan  foydalana  olmasligi  mumkin.  Ana  shu 

paytda  o‘ziga  oliygoh  yoki  boshqa  biror  ta‘lim  muassasi  tomonidan  berilgan 

elektron darslik va qo‘llanmaklardan foydalanishga to‘g‘ri keladi.  

AQSH  va  ko‘plab  G‘arb  davlatlarida  bu  sohaga  jiddiy  e‘tibor  qaratilgan. 

O‘zbekiston sharoitida ham ta‘lim sohasida elektron darsliklar ishlab chiqish va 

ularni amaliyotga tabiq etishning chora va tadbirlari  ishlab chiqilgan [32, 33]. 

Elektron darsliklar asosan quyidagi 4 tuzulishda bo‘ladi: 

1.

 

Matnli ko‘rinish 

2.

 

Matnli va darslikdagi jadvallar, sxemalar, suratlar birgalikda 

3.

 

 Matnli va darslikdagi jadvallar, sxemalar, suratlar va videolavhalar bilan 

birgalikda 

4.

 

Matnli va darslikdagi jadvallar, sxemalar, suratlar, videolavhalar va audio 

yozuvlar bilan birgalikda 

Mazkur  7  sinf  kimyo  fanidan  tayyorlangan  elektron  darslik  to‘rtinchi 

tuzulishga mansubdir. 

---

67 

 

 

Ushbu  elektron  darslikning  umumiy  ko‘rinishi  xisoblanib,  elektron 

darslikning ishchi stolida to‘rtda tugmacha bo‘lib, ulardan birinchisi darslikdagi 

barcha boblar  

 

 

ko‘rsatib 

berilgan. 

Bundan tashqari darslikda 

berilgan 

mundarijadan 

farqli 

ravishda 

kimyogarolimlar  

---

68 

 

 

 

Amaliy mashg‘ulotlar  

 

Laboratoriya mashg‘ulotlari 

---

69 

 

 

 

 

 

Va masalalar yechish 

 

 

 

 

---

70 

 

kabi  mavzular  alohida  qilib  boblar  ichidan  olib  chiqilgan.  Birinchi  tugamacha 

―DARSLIK‖  tugmachasi  bosilganda  ishchi  stolda  chap  tomonda  kichik  boblar 

ketma ketligidan iborat oyna, ong tomonda esa katta asosiy oyna xosil bo‘ladi. 

Har bir bob ustiga ko‘rsatkichni olib borib bosilganda shu bobga doir mavzular 

asosiy oynada ketma ketlikda ko‘rinadi. Tanlangan mavzu ustiga ko‘rsatkichni 

olib kelib bosilsa  asosiy  oynada  mavzu matnlari va  shu  mavzuga  doir  bo‘lgan 

jadvallar,  suratlar  va  sxemalar  xosil  boladi.  Bunda  tashqari  xar  bir  mavzu 

yakunida  mavzu  yuzasida  savol  va  topshiriqlar  berilgan.  Misol  uchun  vodorod 

mavzusi: 

 

 

 

Asosiy  oynadan  ―asosiy  menyuga‖  tugmachasi  bosilganda  ishchi  stolga 

qaytadi. Endi ikkinchi ―dasturlar‖ tugmachasi bosilganda asosiy oyna ochilib, bu 

oynada  oltita  ko‘p  ishlatiladigan  kimyoviy  dasturlar  ochiladi.  Har  bir  dastur 

asosida ―o‘rnatish‖