N. Hakimov, E. Abdullayev, F. Halimov, A. Xamidova umurtqasizlar zoologiyasidan amaliy mashg’ulotlar

Umumiy tushunchalar

Stilonixiya. Tufelka infuzoriyasi ko’paytirilgan suvli namunada stilonixiyalarni ham topish mumkin. Ushbu infuzoriya aslida suv tubiga yaqin joyda hayot kechirishga moslashgan, chunki tuzilishi ham aynan suv tubida o’rmalab harakatlanishga ixtisoslashgan yoki suvdagi o’simliklarning poya va barglarida o’rmalab yuradi. Uning harakatlanish organellalari qorin tomonida substratga yo’nalgan bo’ladi. Stilonixiyaning kattaligi 0,2-0,3 mm atrofida. Turli-tuman mayda o’simlik va hayvon organizmlari (asosan bir hujayralilar) bilan oziqlanadi. Stilonixiya tanasining oldingi va keyingi qismlari orqa-qorin (dorzo-ventral) tomonlarga qarab ancha yassilashgan. Tananing orqa o’rta qismi qavariq bo’ladi. Qorin tomoni esa tekis (yassi). Qorin tomonidagi harakat organellalari sirrilar deyilib, uning har biri bir nechta nozik kiprikchalarning bir-biriga yopishib, qo’shilib ketishidan hosil bo’lgan. Sirrilarning tanaga qo’shilgan joyi ancha keng, uchlari esa o’tkir bo’ladi. Ushbu organellalar yordamida stilonixiya substrat ustida juda tez harakatlanadi. Ular suvda suzishga ham yordam beradi. Tananing yelka tomonida juda ingichka va siyrak tukchalar joylashgan. Ular harakat qilmaydi, balki sezgi vazifasini bajaradi.

Stilonixiyaning qorin tomonida peristom va og’iz atrofida membranellalar spiral chiziq bo’ylab joylashgan. Peristomning oxirrog’idagi sitoplazmada qisqaruvchi vakuol bo’ladi. U faqat bitta olib keluvchi kanalchaga ega. Sitoplazmada bir necha dona ovqat hazm qilish vakuollari va tananing oldingi yarmida qo’shaloq, lekin butunlay ajralmagan makronukleus joylashgan. Har bir makronukleus bo’laklari yonida bittadan mikronukleus bo’ladi. Tirik yoki bo’yalmagan preparatlarda yadrolarni ko’rish ancha qiyin.