N. Hakimov, E. Abdullayev, F. Halimov, A. Xamidova umurtqasizlar zoologiyasidan amaliy mashg’ulotlar

Ishni bajarish

1-ish. Formalinda yoki spirtda fiksatsiyalangan jigar qurtini buyum oynasi ustiga qo’yib qo’l lupasi yoki binokulyar mikroskopida kuzatiladi. Birinchi navbatda jigar qurtining gavda shakli va uning bilateral simmetriyali hayvon ekanligiga e’tibor bering. Og’iz va qorin so’rg’ichlarini toping. Ushbu so’rg’ichlar orasidagi joyda jinsiy kloakasini izlab toping. Jigar qurtining tashqi qoplag’ichida kiprikchalarning umuman bo’lmasligiga ishonch hosil qiling.

Rasm 44. Jigar qurtining rivojlanish sikli.

1 – voyaga yetgan parazit (marita), 2 – tuxum, 3 – mirasidiy, 4 – lichinkasining suv shillig’i tanasida partenogenetik ko’payishi (a – sporosista, b-c – rediylar, d - serkariy), 5 – suvga chiqqan serkariy, 6 – sistaga aylangan adoleskariy.
2-ish. Jigar qurtining ichki organ va sistemalarini ko’rish uchun bo’yalgan tayyor mikropreparatlardan foydalanish lozim, chunki bunday preparatda ichki organ va sistemalar juda aniq bo’lib ko’rinadi. Eng avvalo ovqat hazm qilish sistemasiga e’tibor bering. Og’iz teshigi og’iz so’rg’ichining o’rtasida joylashgan. Og’iz teshigidan keyin halqum (tomoq) oldi bo’shlig’i, muskulli tomoq va o’rta ichakning ikki shoxchaga ajralish joyiga e’tibor bering. Ichak shoxchalari gavdaning orqa uchiga qarab borishi jarayonida, ularning har biri yana juda ko’p yon shoxchalar hosil qilganligini ko’ring.

3-ish. Jinsiy sistemasini kuzating. Buning uchun tananing o’rta qismida joylashgan bir juft urug’donlariga e’tibor bering. Har bir urug’don o’z navbatida nisbatan ko’p yon shoxchalar hosil qilganligini va har qaysi urug’dondan bittadan urug’ yo’li chiqib, ular qorin so’rg’ichi ostiga yaqinlashib kelganda, o’zaro qo’shilib bitta urug’ yo’liga aylanganligini, uning urug’ xaltasiga ochilishini va urug’ xaltasi ichida qo’shilish organi sirrusga e’tibor bering. Urg’ochilik jinsiy organlaridan 1 ta (toq) tuxumdon, undan chiquvchi tuxum yo’lini toping. Tananing ikki yon tomoni bo’ylab joylashgan juda ko’p pufakchalarga e’tibor bering. Sariqdonlarning kanalchalari o’zaro qo’shilib, Melis tanachasiga kelib qo’shilganligiga e’tibor bering. Jigar qurtining bachadoni ancha uzun va keng hamda taxlanib yotadi. Uning ichi esa urug’langan tuxumlar bilan to’la bo’ladi. Bachadon jinsiy kloakaga borib birlashganligiga e’tibor bering.

4-ish. Jigar qurtining umumiy tuzilishi va hayot siklini sxematik rasmini chizing. Ovqat hazm qilish va jinsiy sistemasidagi bo’lim va organlarni hamda lichinkalarini ifodalab qo’ying.