N. B. Dilmurodov

Bosh bo‘lim ichaklari 
Og‘iz bo‘shlig‘i
– cavum oris
– og‘iz bo‘shlig‘i dahlizi – 
vestibulum oris
va 
xususiy og‘iz bo‘shlig‘iga bo‘linadi. Og‘iz bo‘shlig‘i dahlizi – 
vestibulum oris
bir 
tomondan esa – tishlar va milk oralig‘idagi bo‘shliqdir. 
Xususiy og‘iz bo‘shlig‘i – 
cavum oris proprium
oldingi tomondan kesuvchi 
tishlar, orqa tomondan yumshoq tanglay, yon tomonlardan – oziq tishlar, 
yuqoridan – qattiq tanglay va pastdan – og‘iz bo‘shlig‘i tubi bilan chegaralanadi. 
Og‘iz bo‘shlig‘ining kirish qismi og‘iz teshigi – 
rima oris
yuqorigi va pastki 
lablar oralig‘ida joylashgan, yumshoq tanglay cheti hamda til ildizi oralig‘ida esa 
og‘iz bo‘shlig‘idan chiqish qismi 
– isthmus faucium
joylashadi. 
Lablar – labia
teri muskul burmasidan iborat bo‘lib, og‘iz teshigi –
rima oris
ni chegaralab turadi. Yuqorigi hamda pastki lablar farqlanadi. Boshning yon 
yuzasida, qaerdaki, lab burchagi – 
margo labialis
bir-biri bilan qo‘shilishib, o‘ng 
va chap lablar qo‘shilgan joyi – 
commissura labialis
va o‘z navbatida u og‘iz 
burchagini hosil qiladi. 
Yuqorigi lab
– labium dorsalis
burun teshigiga tegib turadi va kesuvchi 
tishlarga birlashadi. Yuqorigi lab terisida junsiz qismi bo‘lib, u burun-lab yaltirog‘i 
– 
planum nasolabiale
ni hosil qiladi. Unda burun-lab bezlari –
glandulae 

---

nasolabiales
ning yo‘llari ko‘rinib turadi. Bu bezlar suyuqlik ajratib chiqaradi va 
burun-lab yaltirog‘ini namlab turadi. 
Pastki lab – 
labium ventralis
pastki jag‘ suyagining oraliq qismiga birlashib 
turadi. Ikkala lablar ham tashqi tomondan dag‘al, uzun sezuvchi junlar bilan 
o‘ralgan. 
Lablarga og‘iz bo‘shlig‘i tomonidan ko‘p qavatli qalin epiteliy hujayrasidan 
tuzilgan shilliq parda – 
tunica mucosa
chiqadi. Shilliq parda bilan teri oralig‘ida 
muskullar va bezlar joylashadi. Lab bezlari – 
glandulae labialis
lab burchagining 
shilliq osti qavatida joylashadi va ko‘p sonli teshikchalari og‘iz dahliziga ochiladi. 
Pastki lab iyak – 
mentum
ga o‘tadi. Yuqorigi labning shilliq pardasida konussimon 
so‘rg‘ichlar –
 papillae conicae
mavjud. 
Hayvonlardagi farq qiluvchi xususiyatlari. 
Otlarning lablari uzun, yupqa, 
yumshoq, juda harakatchan va sezuvchanligi yuqori bo‘ladi; sezuvchi junlari juda 
uzun va dag‘al; lab bezlari lab burchagi yonida joylashadi. Cho‘chqalarning lablari 
kam harakatchan, qisqa va kam tukli; pastki labining oldingi tomoni o‘tkirlashgan; 
og‘iz yirtig‘i keng; yuqorigi labi xartum – 
rostrum 
ga aylanadi; lab bezlari yaxshi 
taraqqiylashgan. Itlarning lablari otlarnikiga qaraganda kam harakatchan, og‘iz 
yirtig‘i keng, og‘iz burchagi pastga osilgan bo‘ladi, pastki labning og‘iz 
burchagiga yaqin uchida teshikchalar mavjud; lab bezlari yaxshi rivojlanmagan. 
Lunj 
– 
bucca 
bu og‘iz bo‘shlig‘ining yon yumshoq devorlarini hosil 
qiluvchi teri – muskul burmasidir. Lunj og‘iz burchagidan to shilliq pardaning 
qanotsimon pastki jag‘ burmasi – 
plica pterygomandibularis
gacha boradi. Lunj 
tashqi tomondan teri bilan qoplangan, ichkarisida sariq-qizg‘ish rangdagi shilliq 
pardasi bo‘ladi. 4-nchi yuqorigi tishning to‘g‘risida shilliq pardada so‘lak 
so‘rg‘ichlari – 
papilla salivalis
bo‘ladi. Unga quloq orti so‘lak bezining yo‘llari 
ochiladi. Lunj jag‘ tishlar bilan birgalikda lunj orqa dahlizi – 
vestibulum buccales
ni hosil qiladi. Lunj bezlari – 
glandulae buccales
lunjning ichki qavatida 3 qator 
bo‘lib joylashadi va yuqorigi, o‘rtangi va pastki lunj so‘lak bezlariga bo‘linadi. 
Yuqorigi lunj bezlari – 
glandulae buccales dorsales
yuqorigi jag‘ tishlari 
oldidan to lab burchagigacha cho‘ziladi.
O‘rta lunj bezlari – 
glandulae buccales intermediae
lablar burchagida kuchli 
taraqqiy etgan. 
Pastki lunj bezlari – 
glandulae buccales ventrales
katta chaynash 
muskulining oldingi burchagidan to lablar burchagigacha boradi. Bu bezlarning 
ko‘p sonli yo‘llari shilliq pardasiga ochiladi. Lunjning shilliq pardasida ham ko‘p 
lunj so‘rg‘ichlari 
– papillae buccales
bo‘ladi. 
Hayvonlardagi farq qiluvchi xususiyatlari. 
Otda – lunjning shilliq pardasi 
tekis, so‘lak bezi so‘rg‘ichi 3-nchi yuqorigi jag‘ tish to‘g‘risida ochiladi. 
Cho‘chqada – lunj bezlari ikki qator bo‘lib joylashadi. Itda – yuqorigi lunj bezi 

---

yonoq yoyining medial tomonida yotadi va orbital bez – 
glandulae orbitalis
deb 
yuritiladi.