N. B. Dilmurodov

Ingichka bo‘limi
sut emizuvchilarnikiga o‘xshab, o‘n ikki barmoq, och va 
yonbosh ichaklardan iborat. O‘n ikki barmoq ichak uzun tugunsimon bo‘lib, unga 
oshqozon osti bezi birikib turadi. Och va yonbosh ichaklar havo xaltachalari 
oralig‘ida joylashib, ichak pardasiga osilib turadi. 
Me’da osti bezi 
– 
rancreas
tovuqlarda 2-3 ta, o‘rdak-g‘ozlarda 2 ta yo‘lli 
bo‘lib, o‘n ikki barmoq ichakning oxiriga ochiladi. Ko‘pchilik parrandalarda o‘ng 
bo‘lagida o‘t xaltachasi 
– vesica fellea
bo‘lib, chap bo‘lagida alohida jigar yo‘li – 
ductus hepaticus
bor. O‘ng bo‘lagining yo‘li o‘t xaltachasiga boradi. Keyingi 
bo‘lagining o‘t yo‘li – 
ductus cysticus
o‘n ikki barmoq ichakka ochiladi. Bu 
ichaklarning shilliq qavatida 2 xil jarayon – bezlarning suyuqlik ajratishi va 
so‘rilish boradi. 
Yo‘g‘on ichaklar 
ikkita ko‘richak bilan to‘g‘ri ichakdan iborat. Ko‘richak 
uchlari bilan oldinga qaragan bo‘ladi, to‘g‘ri ichak kloakaga ochiladi. To‘g‘ri ichak 
kloakadan sfinkterlar bilan chegaralanib turadi. Shilliq pardasida limfoid 
to‘plamlari bo‘ladi, ichak devori silliq va ko‘ndalang-targ‘il muskullardan tashkil 
topgan. 
Kloaka ichaklarning oxiri hisoblanib, halqasimon ikkita burma yordamida 
uch qismga bo‘linadi: oldingi – 
caprodeum,
o‘rtangi – 
urodeum 
va oxirgi – 
proctodeum
. Oldingi bo‘limga to‘g‘ri ichak, o‘rtangi bo‘limga siydik va urug‘ yo‘li 
ochiladi. Oxirgisi anal teshigi bilan tugaydi. Oxirgi bo‘limning yuqori qismida 
bo‘rtik – fabritsiev xaltachasi – 
bursa fabricii
bo‘ladi. Katta yoshli parrandalarda u 
yo‘qolib ketadi. Ichaklarning uzunligi har xil: tovuqlarda 160-170 sm, tana 
uzunligidan 6 marta ortiq, o‘rdak, g‘ozlarda 4-6 marta, yovvoyi qushlarda kaltaroq 
(tanasidan 1,5-2 baravar uzun) bo‘ladi. 

---