N. B. D ilm u r o d o V, M. G. Karimov, Z. F. Norm uradova «hayvonlar morfologiyasi»

♦ Ko‘z soqqasining pardalari 
(103, 104-rasmlar).
Tashqi flbroz parda 
oq parda va shox pardaga bo‘linadi. 
Ko'zning pardasi — sclera ko‘z soqqasining 4/5 qismini egallaydi. 
Bu pardada qon tomirlari juda kam bo‘ladi. Uning orqa tomonining 
pastki yon qismida teshik bo‘lib, bu teshik orqali ko‘rish nervi 
chiqadi.
Shox 
ko£z soqqasining old tomon yuzasida joylashib, uning 
1/5 qismini egallaydi. Bu parda juda tiniq va zich bo‘lib, qalinligi
0,6—0,7 mm keladi. Shox pardaning usti ko‘p qavatli hujayralar 
bilan qoplangan, unda juda ko‘p nerv boladi. Bu pardaning ichki 
yuzasi gomogen endoteliy bilan qoplangan.
Ko‘zning tomirli pardasi 
ko‘zning ikkinchi qavati bolib, uch 
qismdan: xususiy qon tomirli parda, kipriksimon tanasi va ko‘zning 
rangli pardasidan iborat.
Xususiy qon tomirli parda 
qoram tir-qo‘ng‘ir rangli, qon 
tomirlari ko‘p yupqa parda bolib, fibroz parda bilan to‘r parda 
o‘rtasida joylashadi. Bu parda ko‘zning fibroz pardasi bilan zich 
birikadi. Qon tomirli pardaning rangli parda ostidagi to‘r pardada 
tasvir beruvchi parda bolib, u o‘txo‘r hayvonlarda fibroz, yirtqich 
hayvonlarda esa hujayraviy tuzilishga ega, cho‘chqalarda bolmaydi. 
To‘r pardaning rangi va shakli har xil boladi.
Kipriksimon tana 
o‘rta qavat bo‘lib, unda qon tomirlari juda 
ko‘p, lenta shaklida, qalinligi 
10
mm gacha, oq pardaning oldida 
joylashadi. Kipriksimon tanada silliq muskul tolalaridan iborat 
kiprik muskuli boladi. U radial holda joylashgan 100 ga yaqin 
taroqsimon kiprik tojlaridan iborat. Bu tananing old tomonida 
kiprik o‘simtasi bo‘lib, unga ko‘z gavharini ko‘tarib turuvchi pay 
birikadi.
Ko‘zmng rangli pardasi 
hayvonlarda har xil rangda bolib, 
shox pardaning orasida turadi. Bu pardaning o'rtasida oddiy teshik 
-- koez qorachigl bor. Rangli pardaning oldingi va keyingi yuzasida 
burmalar — qorachiq hamda kiprik chetlari bolib, ular kiprik
372

---

tanasi va shox pardaga birlashib turadi. Qorachiqning ustki 
tomonida uzum g‘ujumlariga o‘xshash qoramtir shakllar bo‘ladi. 
Rangli parda pigmentiari har xil rang beradi. Ko‘z qorachig‘i 
atrofida silliq muskul tolalari qorachiq sfmkterini, radial holda 
joylashuvchi muskullar qorachiqni kengaytiruvchilardir. Uning 
kengayishi va torayishi yorug‘Iikka bog‘liq boladi. Qorachiqning 
shakli ham har xil hayvonlarda turlicha: o‘txo‘rlarda ko‘ndalang 
bo‘ladi.