N. A. Tashpulatova stomatologik

OITS – orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi
OITS – orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi virus qo‘zg‘atuv-
chi yuqumli kasallik bo‘lib immunitetni zararlaydi va natijada immun 
yetishmovchiligi yuzaga keladi. Kasallik qo‘shimcha o‘tkir infeksiya-
lar yoki o‘smalar rivojlanishi bilan kechadi. OITSda orga nizm zararla-
nishini shartli ravishda to‘rtta turga bo‘lish mumkin: o‘pka, oshqozon 
ichak, serebrospinal teri va og‘iz boshlig‘i turi.
Teri va og‘iz boshlig‘i turida kasallangan bemorning terisi va og‘iz 
bo‘shlig‘ida o‘zgarishlar ko‘p uchraydi. OITV – infeksiyali bemor yoki 
virus tashuvchi zararlanish o‘chog‘i hisoblanadi. Kasallik qon, sperma, 
qin ajralmasi va sut orqali yuqadi. Kasallik yuqqandan so‘ng bir necha 
yil bezovta qilmasligi mumkin. OITV – retrovirusi yuqqan bemorda 
hech qanday belgilar bo‘lmasada kasallik tashuvchi hisoblanadi. Kasal-
likning kechishi 4 ta bosqichga bo‘linadi.
I bosqich belgilarsiz kechishi mumkin yoki limfa tugunlarning 
1 sm gacha kattalashishi kuzatiladi.
II bosqichda tana vaznining keskin kamayishi, diareya, holsizlik, 
tez charchash, ishtaha yo‘qolishi, tunda terlash, hotirani pasayishiga 
olib keluvchi nevrologik o‘zgarishlar kuzatiladi. Terida shikastlanishlar 
va og‘iz bo‘shlig‘i shilliq pardasida tukli leykoplakiya, o‘tkir gerpetik 
sto 
matit, surunkali qaytalovchi (residivlanuvchi) gerpisning xuruji 
kuzatiladi.
III bosqichda og‘iz bo‘shlig‘ida kandidoz, tukli leykoplakiya, o‘tkir 
gerpetik stomatit, surunkali gerpes xuruji kuzatiladi. Bundan tashqari 
o‘pka tuberkulyozi va pnevmaniya rivojlanadi.
IV bosqich og‘ir kechadi. Bu bosqichda yallig‘lanish kasalliklari, 
KAPOSHI sarkomasini (hafli o‘smalar bo‘limiga qarang) hosil bo‘lishi 
(29-rasm), pnevmoniya, toksoplazmoz, sistemali kandidoz, kaxeksiya, 
xotirani yo‘qolishi va aqlan ojizlikka olib keluvchi nevrologik o‘zga-
rishlar sodir bo‘ladi.

---

99
OITV infeksiyasi tashxisi labarator tekshiruv o‘tkazib aniqla nadi. 
OITV infeksiyasi profilaktikasini amalga oshirish uchun sterillash va 
dezenfeksiya qoidalariga rioya qilish zarur. Asbob usku nalar yuqori 
harorat ta’sirida sterillanadi (qaynatish, avtoklav lash, quriq issiqlik 
bilan). Dezinfeksiyalash uchun 2% li glyutaral eritmasi, 30%li perikis 
vodorod eritmasidan foydalaniladi.
Stomatolog o‘rta va kichik tibbiyot xodimlari o‘zlarini ham himoya 
qilishlari shart. Ular albatta bir marotabali steril rezinali qo‘lqop 
kiyishlari zarur. Qon va biologik suyuqliklar tekkan soha yaxshilab 
suv va so‘vun bilan yuviladi. Rezina qo‘lqopni yechgan dan so‘ng ham 
qaytadan yaxshilab yuvish maqsadga muvofiq bo‘ladi. Muolaja vaqtida 
qon va biologik suyuqliklarni sachrashini oldini olish maqsadida 
maska va maxsus ko‘zoynaklar kiyiladi.