Н. А. Самиғов, Ф. Д. Жўраева, Сайдуллаев А. Б

2. Бўёқ таркиблар классификацияси ва асосий хоссалари 
Бўёқ таркиблар асосан кимёвий таркиби, ишлатилиш соҳасига кўра 
классификацияланади. Уларнинг кимёвий классификацияланишида ҳосил 
бўладиган бўёқ қатламининг табиати, таркиби ҳамда белгиланиши асос 
қилиб олинган. Белгиланган бош ҳарфлар бўёқ қатлами-пленкаси ҳосил 
қилиши бўйича қайси турга таълуқлигини билдиради. 

---

478 
ЎУМ 2020 йил “Қурилиш материаллари ва буюмлари” Н.А.Самиғов, Ф.Д.Жураева, Сайдуллаев А.Б. 
Масалан, алкид-арилли АС, глифталли ГФ, кремнийорганик КО, 
мочевинали (карбамидли) МИ, перхлорвинилли ХВ, полиакрилли АК, 
полиакрилли АК, полиамидли ПА, поливинилацетатли ВА, силикатли ЖС, 
эпоксидли ЭП ва шу кабилар. 
Бўёқ қопламаларнинг ишлатилиш белгилари бўйича рационал соҳалари 
12.1-жадвалда берилган. 
 
29.1-жадвал 
Бўёқ таркиблар классификацияси 
Бўёқ 
таркибининг 
ишлатилиш соҳасига кўра 
номи 
Ишлатилиш 
гуруҳи 
Ишлатилиш шароити 
Атмосфера 
муҳитига 
чидамли 
1 
Очиқ майдонда ишлатиладиган 
турли 
климатик 
таъсирларга 
чидамли қопламалар 
Атмосфера 
муҳитига 
чегараланган 
даражада 
чидамли 
2 
Иситилмайдиган 
хоналар 
ва 
ёпмалар остида ишлатиладиган 
қопламалар 
Консервацияловчи 
3 
Бўяладиган юзаларга вақтинчалик 
ишлатилган қопламалар 
Сув муҳитига чидамли 
4 
Сув ва сув буғи таъсирига чидамли 
қопламалар 
Махсус 
5 
Махсус хоссаларга эга бўлган 
қопламалар: рентген нурларига 
чидамли, нурланадиган, биологик 
муҳитига чидамли ва бошқ. 
Махсус бўёқ таркибларини қуйидагича давом эттириш мумкин: 6-мой ва 
бензин муҳитига чидамли, 7-кимёвий муҳитга чидамли, 8-термик (иссиқлик) 
муҳитга бардошли, 9-электр изоляцияси. 
Бўёқ таркибларини маркалашда бош харфлар индекси ишлатилади: сув 
дисперсияли-ВД, органодисперсияли-ОД, сувда аралашувчан-В, порошокли 
(кукунли)-П. 
Муайян бўёқ таркибини тавсифлаш учун мисол келтирамиз: Эмал ХВ-
16, яъни перхлорвинилли эмал (ХВ), 1-атмосфера муҳитига чидамли, 
регистрация рақами-6. 

---

479