Совуққа чидамлилик
-материални сувга тўйинган холатда –15-170С
музлатиб, қайта эритилганда (1 цикл) сиқилишдаги мустаҳкамлиги 25%,
массаси 5% дан ортиқ камаймаса, бу материал совуққа чидамли деб
ҳисобланади. Материал ғовакларидаги сувнинг музлаш ҳарорати капилляр
ғовакларнинг диаметрига боғлиқ бўлиб, сув музлаганда катта ички зўриқиш
28
ЎУМ 2020 йил “Қурилиш материаллари ва буюмлари” Н.А.Самиғов, Ф.Д.Жураева, Сайдуллаев А.Б.
ҳосил қилади. Ҳарорат - 20
0
С гача пасайганда материал ғовакларидаги муз
210 МПа зўриқиш ҳосил қилади. Зўриқиш йўналиши тўрт томонга бўлгани
учун улар бир-бирини нейтраллайди. Шу сабабли совуқ таъсирида
материаллар қирра бурчакларидан бузила бошлайди. Материалларга совуққа
чидамлилик уларнинг ишлатилиш сохасига нисбатан белгиланади.
Атмосфера муҳитида ишлатиладиган оддий оғир бетон совуққа чидамлилиги
50; 100; 200, гидротехник иншоотларда 500 циклгача, ташқи деворбоп
ғиштлар, блоклар, енгил бетонлар 15; 25; 35 циклга тенг бўлади.
Материалларнинг совуққа чидамлилиги совутиш камераларида синалади.
Бунинг учун синалаётган материалдан тайёрланган намуна қуритилиб,
массаси ўлчанади, сўнгра тўла сув шимдирилиб, совутиш камерасига
қўйилади. Музлатилган намунани эритиш нормал ҳароратда (20-250С) сувда
амалга оширилади. Намунанинг турига қараб, музлатиш ва эритиш учун 4-6
соат вақт кетади. Материал совуққа чидамлилиги импулсли ултратовуш
усулида тез ва осон (намуналарни бузмасдан) аниқлаш мумкин. Бу усулда 3-6
намунанинг 5,10 ва ҳ.к. цикллардан кейинги мустаҳкамлиги ва эластиклик
модули ўзгаришини аниқлаш мумкин. Айрим холларда материалнинг
совуққа чидамлилигини тезкор (кимёвий) усул билан ҳам аниқланади. Бунда
тўйинган натрий сулфат тузи эритмасини (Na
2
SO
4
.
1OH
2
O) намунага тўла
шимдирилиб, сўнг қуритиш шкафида 110
5
0
С ҳароратда қуритилади. Бу иш
3-15 марта такрорланади. Бунда намунанинг очиқ ва туташ ғоваклари туз
эритмаси
билан
тўлади,
қуритилганда
туз
кристалланиб
(сув
музлагандагидек) ҳажми кенгаяди, натижада намунада катта ички зўриқиш
ҳосил бўлиб, материалларнинг бузилишига олиб келади.
Атмосфера таъсирига чидамлилик материални 25 ва ундан кўп марта
намланиб қуритилганда унинг шакли ва мустаҳкамлик кўрсаткичининг
ўзгаришига айтилади. Ташқи муҳитда ёғингарчилик, қуёш радиацияси,
шамол, турли газлар ва х.к. омилларнинг таъсирида материаллар аста-
секинлик билан бузила бошлайди. Айниқса, юқори ҳарорат композицион
материаллар таркибидаги намни буғлантириб, материал кимёвий таркибини
29
Do'stlaringiz bilan baham: |