|
TIRIKCHILIK TOSHDAN QATTIQ
1968-yilning qishi qattiq keldi. D alada ishlar to ‘x-
tab, aksariyat qishloq aholisi uyga qam alib qoldi.
Hamma q o ‘l uchida kun k o ‘rayotgan b o ‘lsa-da, m ahalla
erkaklari q o ‘y so ‘yib, har kuni «m em axona» yeyish
bilan ovora. O nam tinm ay paypoq to ‘qir, biz uchun
birgina najot bozor b o ‘lib qolgandi. B a ’zan bozorim iz
chaqqon b o ‘lib, quvonam iz, b a ’zan kasodga uchrab, non
puliga ham sotolm aym iz. Goho soliqchilardan qochib,
xavotirda kunni kech qilamiz. Sovuqdan gezarib, xo-
m ush uyga qaytamiz.
O yoqlarim kesak m isol hech narsani sezm ay qoladi.
0 ‘t yoqib, sandalga tutaman. Issiqdan q o ‘l-oyoqlarim ga
o g ‘riq kiradi. Barm oqlarim ga taft o ‘tmaydi. Ayniqsa,
mitti jim jilo g ‘im qattiq qichishadi. Q ashlayveram an,
qashlayveram an. Shilinib qontalash b o ‘lsa-da, qichisha-
veradi. Q ashlaganim sari rohatlanaveram an. Ertasiga
yengil yaraga aylanadi. Q ashlay olm asdan, ignaning
uchi bilan bosib, biroz taskin topaman.
Ertalabdan kechgacha tik oyoqda bozorda turaverib,
barm oqlarim ni sovuqqa oldirib q o ‘yganim ni bilmasdim .
O nam bechora oyoqlarim ni m ehribonlik bilan silaydi.
Shunday b o ‘lishiga o ‘zini aybdor sezib, ojiz va g ‘arib-
ligidan o ‘pkasi to ‘ladi, k o ‘zlari yoshlanadi. Lekin
nachora, yashash kerak. Uyda biror yegulik qolm agan,
yakshanba kunini katta um idlar bilan kutib o ‘tiribmiz.
A ksiga olib ikki kundan beri y o g ‘ayotgan qor sira
tinay dem asdi. Yorib m aydalangan qattiq o ‘tinlarim iz
ham tugab, ch o ‘g ‘i uzoq saqlanm asa-da, g ‘o ‘zapoya
yoqishdan boshqa ilojim iz qolmadi. H archand urinmay,
oxirgi o ‘tinim iz, serbutoq tutni m aydalashga kuchim
yetmadi. Bu m etinday qayishqoq daraxt hadeganda
yorilm as, yonib bitishni istamaganday, boltani qisib
qolaverdi.
Tong qorong‘isida u yg‘onib tashqariga chiqdim.
Atrofga jud a katta, tizza b o ‘yidan baland qor yo g ‘ganini
k o ‘rib, onam ikkim izning ham kayfiyatim iz tushib
ketdi. M aktablar yopilgan, sovuqdan daraxtlam ing
shoxi tars-tars sinib, pastga uzilib tushaverdi. Emish
topolm agan bechora qushlar sovuqdan tarashadek qotib
o ‘lib qolaverdi. Tomimizni kurab b o ‘lgach, tom b o ‘yiga
yetgan kuralgan qom i bosib pastga tushdik. Sandalda
isinib, turshak bilan choy ichdik, so ‘ng tavakkal qilib
onam ikkimiz paypoqlam i olib, bozorga y o ‘l oldik.
D adam ning katta etigini serpaytava qilib kiyib olga-
nim ga qaramay, qom ing qalinligidan yurish o g ‘irlashib,
etikning uzun q o ‘njidan ham qor kirib azob berardi.
A hyon-ahyonda tom kurayotgan odam lam i hisobga
olm aganda, k o ‘chalar b o ‘m -bo‘sh. K atta y o ig a chiqqa-
nim izdan keyin yurish birm uncha osonlashdi. Chunki
ulkan traktorlar surgisi bilan qom i kurab, odamlarga
y o ‘l ochayotgan edi. Bozorga borgunim izcha q o ‘llarim
sovuqdan qizarib, ro ‘m olcham niyam tutolm ay qoldim.
B ozorda odam siyrak, am mo katta qor uyumlari
orasida harqalay oldi-sotdi ishlari davom etardi. Qor-
lar ustiga choyshab yoyib, paypoqlam i terib qo'y-
dik. Keyin har galgiday atrofni kuzatib hushyor yura-
verdim. Shunday y o ‘l tutishga m ajburm iz. Johil soliq-
chilar odam lam ing sotayotgan molini olib q o ‘yish
bilan cheklanmay, hatto katta m iqdordagi jarim aga
tortishlari ham hech gap emasdi. N im adir yasab, yoki
tikib sotishga m utlaqo ruxsat y o ‘q. Bu tekin daromad
hisoblanardi. Shundanm i, bechora hunarm andlar soliq-
chini k o ‘rsa, xuddi azroilni k o ‘rganday q o ‘rqishadi.
Uzoqdan onamni kuzatam an, odam lar paypoq sotib
olishayotganidan quvonam an. O nam atrofga alanglab,
meni k o ‘rgach, q o ‘li bilan kel, - deganday ishora qildi.
C hopib bordim.
-
Ma, bolam, ikki dona issiq non olib kelgin. Ichim
ozib ketdi.
90
Ikkalam iz m aza qilib non yeyayotgandik, r o ‘para-
mizga Sadoqat jinni kelib turib oldi. U shunday qahra-
ton sovuqda yalangoyoq, orqalari yirtilgan kalishda
Onam unga ju n paypoq va nonning bittasini olib
uzatdi. U nonni oliboq, yam lam ay yuta boshladi. 0 ‘zi-
cha kulib, rahm at, - deganday javrandi va paypoqni
oyog‘iga kiyib, kavshanganicha j o ‘nab qoldi. Atrofda
aylanib, kuzatishda davom etdim. Bir payt m eva bozori
oldida xom ush turgan geografiya o ‘qituvchim iz Qam-
barov dom laga k o ‘zim tushdi. U meni ko ‘rib biroz
o‘ng‘aysizlandi.
- Ha, Ergashev, nim a qilib yuribsan? - dedi menga
mehribonlik bilan qarab.
A hvolni tushuntirdim . Q am barov nim adir demoqchi
b o ia r, am m o aytolm ayotganini sezib, dedim:
- Domla, m enga biror yum ushingiz b o ‘lsa, tortinm ay
aytavering.
Qam barov xijolatdanm i, qizarganday b o ‘ldi.
- O zgina behi olib kelgandim , - dedi u gunohkor bir
ohangda. - Shuni qanday qilib sotsak b o ‘larkin?
! - Sotishib berardim -u, - deya o ‘ylanib qoldim.
- Q o‘rqma. Men atrofni kuzatib, qarab turam an,
sen shu behini sotishib bergin, o ‘g ‘lim. Uyda tishga
bosgulik hech vaqo qolm adi, - dedi u oshkora yalinib.
D om lam izning uchta farzandi institutda o ‘qir, ulam i
ta’m inlashga qiynalayotgani shundoqqina ko ‘rinib tu-
rardi. Birgina m aoshning o ‘zi bu katta oilaga urvoq ham
bo‘lmasdi. Q am barovning uyidagi katta bog‘ida o ‘rik,
olma, behi va shunga o ‘xshash har xil m evalar doim
pishib yotardi.
Am m o pedagogning bozorda nim adir sotib o ‘tirishi
mumkin em as, birov ko ‘rib qolsa, unga gap tegishi
hatto jazolanishi ham haqiqat edi. U sti o ‘rab q o ‘yilgan
kattagina tunuka qutidagi sap-sariq, sarxil behilam i
velosipeddan olib, birpasda sotib b o ‘ldim.
91
Q am barov dom lam iz xursandligidan y o ‘q deyishim-
ga qaramay, qoMimga uch so ‘m pul tutqazdi. Paypoqlar
ham sotilib, y o g ‘, guruch, ro ‘z g ‘orga zarur narsalam i
xarid qilib, onam ikkim iz benihoya quvondik. Uyga
kelsak, men bir necha bor urinib yorolm agan qayishqoq
tutni kim dir chiroyli qilib b o ‘laklarga b o ‘lib q o ‘yibdi.
U azam at kim ekan? Rosa xursand b o ‘ldik. Hanuzgacha
o ‘sha o ‘tinni kim m aydalab yorib q o ‘ygani aniqlanmay,
sirligicha qolib ketdi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
