Н. Қ. ЙЎлдошев, Г. Э. Захидов

Тўғри чизиқли тузилма 
ташкилот ва ҳар бир бўлинманинг бошида 
барча ваколатларга эга бўлган ва бошқарувнинг барча вазифаларини ўз 
қўлига жамлаган раҳбар туришини кўзга тутади (5.3.1-расм). Занжирча 
бўйича юқоридан пастга узатиладиган унинг қарори барча қуйида турувчи 
бўғинлар томонидан бажарилиши мажбурийдир. Бошқарувнинг ушбу 
тизимида раҳбарларнинг иерархияси шундай асосда ташкил қилинади 
(масалан, ташкилот директори, цех бошлиғи, мастер). 
5.3.1-расм. Тўғри чизиқли ташкилот тузилмаси. 
уста 

---

138 
Якка ҳукмронлик тамойили шундан иборатки, қўл остидагилар фақат 
битта раҳбарнинг фармойишини бажарадилар. Бунинг устига амалдор шахс 
қандайдир ижрочиларга уларнинг бевосита раҳбарини четлаб ўтиб, 
фармойиш бериш ҳуқукига эга эмас. 
Ушбу тузилма айрим мутахассислар ва хизмат бўлинмаларини мавжуд 
бўлишига йўл қўядики, улар фақат тўғри чизиқли раҳбарга ахборотларни 
йиғиш ва ишлаб чиқаришда ѐрдам берадилар, аммо ўзлари бошқарилаѐтган 
объектга кўрсатма ѐки йўриқномалар бера олмайдилар. 
Бошқарувнинг бу тузилмаси афзаллиги фармойишларнинг яккалиги ва 
аниқлиги, раҳбарнинг ўзи бошқараѐтган бўлинма фаолияти натижалари учун 
оширилган жавобгарлиги, қарорлар қабул қилишдаги оперативлиги, 
ижрочилар 
томонидан 
бир-бирлари 
билан 
мувофиқлаштирилган 
фармойишларни олинишидир. 
Тўғри чизиқли тузилманинг камчиликлари қуйидагилардан иборат: 
раҳбарга нисбатан юқори талаб, у бошқарувнинг барча вазифалари ва 
корхона (бўлинма) фаолияти турлари бўйича кенг билим ва тажрибага эга 
бўлиши, ахборотлар билан тўлдирилиши, қўли остидагилар, юқори 
раҳбарлар ва қўшни ташкилотлар билан алоқанинг кўплилигига эга бўлиши 
керак. 
Бошқарувнинг вазифавий тузилиши
– тузилмада бошқарув 
таъсирлари тўғри чизиқли ва вазифавийга ажраладилар ва бу таъсирлардан 
ҳар бири ижрочи учун мажбурийдир. Вазифавий алоқалар бошқарувнинг ҳар 
қандай умумий ва аниқ вазифалари мажмуасини амалга оширадилар (5.3.2-
расм). 
Раҳбар 
Бош муҳандис 
Бош иқтисодчи 
1 – ижрочи
Ходимлар бўлими бошлиғи 
N – ижрочи
Тескари алоқа 

---

139