Muzeyshunoslik fanining predmeti, maqsadi va vazifalari, muzey ishi nazariyasi

 
D a s t l a b k i a r x i v l a r n i n g t a s h k i l e t i l i s h i
Bu hujjatlar Sug‘diyonaning izidan (mug‘ qal’asidan) Samarqandda 
(Afrosiyobdan), Qirg‘iziston va Sharqiy Turkistondan topilgan. 
Bо‘lar orasida Mug‘ qal’a xarobalaridan 1932 yilda topilgan hujjatlar 
alohida ahamiyatga ega. Hujjatlar jami 80 nafar bо‘lib bu lardan 74 tasi qadimgi 
sug‘d, 1 donasi arab, 3 nafari xitoy va 1 tasi turk tilidadir. Ular har xil materialga: 
charmga, taxtaga va qog‘ozga yozilgan. Hujjatlar sug‘d dehqoni va podshosi 
Divashtich (708-722 y.y.) va yirik mansabdorning (framandar), Shuningdek, 
Xoxsar hamda Kshtо‘t dehqonlarining Shaxsiy arxiviga tegishli bо‘lib, Sug‘dning 
asrning birinchi choragidagi iqtisodiy, siyosiy va madaniy hayotini о‘rganishda 
muhim manba rolini о‘ynaydi. 
Mug‘ qal’asidan topilgan hujjatlar A.A.Freyman, A.V.Vasilyev, 
I.Y.Krachnovskiy, M.N.Bog‘omobov, V.A.Livitsits, hamda O.I.Smirnovalar 
tarafidan chuqur о‘rganilgan. 
Mug‘ hujjatlarining va ular topilish tarixi va ular haqidagi dastlabki 
ma’lumotlar 1934 yili maxsus tо‘plam shaklida («Sogdiyskiy sbornik», Leningrad, 
1934) e’lon qilindi. Ayrim hujjatlarning tarjimasi I.Y.Krachnovskiy va 
A.A.Freyman tomonidan 30 yillari e’lon qilindi. Yuridik hujjatlar hamda 
maktublar tarjimasi, zarur izoh va tadqiqotlar bilan (sogdiyskiye dokumenti s gori 
Mug, Chteniye, perevod, kommentariy. II chiqishi, M., 1962) 1962 yili 
V.A.Pivitsu tomonidan chop qilindi. 
M u z e y s h u n o s l i k u s l u b l a r i .
Muzeyshunoslikda qо‘llaniladigan uslublar: 
1. Muzey predmetlarini tadqiq qilishda, muzey kommunikatsiyasini amalga 
oshirishda ijtimoiy va tabiiy fanlarning har xil uslublari qо‘llaniladi. Jumladan, 
maxsus va yordamchi tarix fanlarining, san’atshunoslik va adabiyotshunoslikning 
uslublari keng qо‘llaniladi. Muzey ekspozitsiyasini va kо‘rgazmasini tayyorlashda, 
muzeyga keluvchilarni о‘rganishda va turli formadagi ta’lim- 
tarbiyaviy faoliyatini amalga oshirishda pedagogika va psixologiyaning 
uslublaridan 
ham 
foydalaniladi. 
Muzey 
predmetlarini 
restavratsiya 
va 

---

konservatsiya qilishda tabiiy 
fanlarning uslublari 
— 
rentgenografiya, 
spektografiya va boshqa uslublar qо‘llaniladi. Kо‘plab tabiiy va ijtimoiy fanlarda 
mavjud bо‘lgan dala tadqiqotlari uslubidan foydalaniladi. Bu uslub mavjud 
bо‘lgan va amal qilinayottan tizimlarni о‘rganishda qо‘llaniladi. Jamiyat
hayotini bevosita kuzatib borish uslubidir. 
2.Ekspozitsiya sohasidagi tadqiqot, uni о‘zlashtirish, 
konservatsiyaga oid ish, muzey predmetlarini restavratsiya qilish ekspremental 
uslubni qо‘llashni talab qiladi. Bu uslublarning barchasi
muzeyshunoslikda о‘rganish predmetining xususiyatiga qarab bir holatdan 
boshqa xolatga о‘tib turadi. Muzeyshunoslikda qо‘llaniladigan ilmiy uslublar 
hozircha ana shulardan iborat. Albatta fanning rivojlanishi bilan u qо‘llanadigan 
uslublar ham kо‘paya boraveradi. Muzeylar kо‘p asrlik tarixga ega. 
Misol 
tariqasida 
qadimgi 
Yunon 
muzeylarini 
keltirish 
mumkin. 
Muzeylarning dastlabki vatani Yunonistondir. Yunonistonda Gelikon tog‘i atrofida 
muzalarga bag‘ishlab har besh yilda bir marta bayramlar о‘tkazilib.unda shoirlar, 
rassomlar, va haykaltaroshlarning о‘zaro musobaqalari bо‘lib turgan. 
Muzeylar ayniqsa Yevropada Uyg‘onish davrida rivojlangan. 15 asrda 
Italiyada ilk marotaba ommaviy muzey ochilgan. Londondagi Britaniya muzeyi 
(1753), Parijdagi Luvr muzeyi (1793) va boshqalar ham Yevropadagi ilk ommaviy 
muzeylardan hisoblanadi. 
О‘rta Osiyo, xususan О‘zbekiston muzeylari haqida gapiriladigan bо‘lsa, 
san’at asarlari, badiiy boyliklar, odamlar sig‘inadigan hayvonlar, xudolarning 
haykallari va yozuvlari qadrlangan va yig‘ib borilgan, ammo ommaviy muzeylar 
yurtimizda rus bosqinidan keyin paydo bо‘lgan.