Музейшунослик indd

 
The first treatise on museums. Samuel Quiccheberg”s inscriptiones, 1565. 
2013. 45 p.

---

55
Italiya muzeylari
1. Florensiya. san-Marko muzeyi.
2. Milan.
3. neapol.
4. Venetsiya.
5. Florensiya. Uffitsi galereyasi.
6. Turindagi Yegipet muzeyi.
7. Aksel Munte uy-muzeyi.
8. Rivolidagi Zamonaviy san’at muzeyi.
9. spada galereyasi Rim muzeyi.
10. Fenis qasridagi mebellar muzeyi.
11. sfors qasri muzeyi.
Muzey tushunchasi ilk bor XV asrda kirib kelgan. Muzey atamasi 
birinchi bor Medichilar kolleksiyasiga nisbatan  qo‘llanilgan. hozirgi 
kunda muzey so‘zining bir qator tushunchalari mavjud bo‘lib, bu ter-
minga olimlar turlicha yondoshadi. XX-XXI asr insoniyatga yangi 
tipdagi muzeylarni nafaqat ekspozitsiyasi balki, o‘ziga xos atrof-
muhit, turli madaniy jarayonlarning lavhalarini, inson faoliyatining 
turlarini ko‘rsatish mumkin. Masalan, ochiq osmon ostidagi muzey-
larning asosini an’anaviy kolleksiya emas, balki o‘zining atrof-
muhitida taqdim etiladigan xalq turmushini aks ettiruvchi me’moriy 
yodgorliklar tashkil etadi. Muzeylarning tashkil etilishidan maqsad, 
madaniy-tarixiy yodgorliklarni targ‘ib qilish va ularni o‘rganish ish-
larini olib boradi.    
Italiya Respublikasi – Yevropaning janubidagi, o‘rta yer dengizi 
markazida joylashgan davlat hisoblanadi. shimoli-g‘arbda – Fransi-
ya, shimolda – shveytsariya va Avstriya, shimoli-sharqda – slovani-
ya mamlakatlari bilan chegaradosh. Mamlakat Apennin yarim oroli, 

---

56
Padan tekisligi, Janubiy Alp tog‘larini, sitsiliya, sardiniya va bir 
qator mayda orollarni egallab turadi. G‘arbda Liguriy va Tirrens 
dengizlari, sharqda –Adriatika dengizi, janubda esa – Ionik va o‘rta 
Yer dengizi suvlari yuvib turadi. Mamlakatda, harakatdagi Vezuviy 
va etna vulqonlari mavjud bo‘lib, yer qimirlashlar ko‘p bo‘lib tura-
di. Iqlimi – mo‘tadil o‘rta Yer dengizli. Asosiy daryolari: Po, Arno 
va Tibr, ko‘llari esa: – Garda, Lago Italiya 16 hudud (viloyat) va 5 
avtonom tumanlarga bo‘lingan. Avtonom viloyatlarda o‘zining par-
lamentlari – o‘z-o‘zini boshqarish huquqiga ega bo‘lgan mahalliy 
viloyat kengashlari va hukumatlari – djuntalari mavjud.
Aholisi va dini. Aholining – 94% italiyaliklar. shuningdek,  Italiya-
da Yevropaning boshqa mamlakatlaridan chiqqan ko‘pchilik xalqlarn-
ing  99% i istiqomat qiladi. Davlat tili – italiyan tili. Dini: katoliklar. 
Ibtidoiy jamoa tuzumi davrida, hozirgi Italiya hududlariga – itali-
yaliklar qabilasi ko‘chib keladi. Ba’zi vaqtdan so‘ng illiriyliklar, 
so‘ng taxminan 900—800-yillarda – etrus qabilalari va nihoyat, VIII 
asrdan boshlab - asosan Appenin yarim orolining janubiy qismi va 
sitsiliyaga kelib joylashgan – yunonlar paydo bo‘lishgan. Italiyaning 
haqiqiy tarixi – Rim va rimliklarning qudrati kuchayib ketishidan 
boshlanadi. 395-yili Rim imperiyasi g‘arbiy va sharqiy (Vizan-
tiya) qismlarga ajralib ketadi. 1922-yil Benito Mussolini fashistik 
davlatni barpo etadi. 1946-yilning iyun oyida Italiya qiroli taxtdan 
voz kechib, mamlakatni tark etadi. 1947-yili Italiya – Respublika 
deb e’lon qilinadi. Tinchlik bitimiga ko‘ra, mamlakat o‘z hududi 
va Bolqondagi barcha mustamlakalardan mahrum bo‘ladi. Triest 
shahri BMTning erkin zonasi uchun ajratib beriladi. 1949-yili Itali-
ya  nAToga a’zo bo‘ldi. 1964-yili – Triest shahri Italiya Respublikasi 
bilan birlashib ketadi. 1983—1986-yillar Italiya hukumatining “qotil 
jamoalar” va mafiyaga qarshi jadal suratdagi harakatlari boshlangan 
davr. Italiya – BMT, uning maxsus tashkilotlari, nATo, Yevropa 
Ittifoqi, oBse, Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti a’zosi 
hisoblanadi.

---

57
Ma’lumki, Italiyada muzeylar soni juda ko‘p va ularning  ham-
masi haqida  ma’lumot berish juda ko‘p vaqt talab qiladi. Lekin ayrim 
muzeylar borki, ularni ziyorat qilish va bilish shart.