Muzaffar Qosimov

atrofini aylanib chiqish davrining kvadrati, uning elliptik orbitasining katta yarim o‘qi masofasining kubiga proporsional bo‘ladi.

Aytish  joizki,  Kepler  o‘z  qonunlarini  keltirib  chiqarishda,  shunchaki  faktlarni  qayd  qilishga  asoslangan  va  kuzatuv  natijalarini

umumlashtirgan xolos. Ya'ni, u mazkur qonunlarni keltirib chiqarishda qandaydir bir nazariy tayyorgarlik va isbotlashlarga suyanmagan.

Masalan,  siz  undan  nima  uchun  ikkinchi  qonunda  sayyoraning  teng  vaqt  oraliqlarida  kesib  o‘tgan  sektorlari  yuzasi  ham  o‘zaro  teng

bo‘ladi? – deb so‘rasangiz, savolingizga ilmiy javob ololmagan bo‘lardingiz. Chunki, u shunchaki, bu amalda shunday ekanini kuzatishlar

orqali  aniqlagan  (ya'ni,  empirik  keltirib  chiqargan)  xolos.  Ya'ni,  u  o‘tkazgan  tahlillar  shunday  natija  bergan,  vassalom!  Agar  siz  undan

boshqa yulduz sistemalaridagi sayyoralarning orbitasi qanday bo‘ladi deb so‘rasangiz, u yana hammasini boshidan boshlab, bir necha

yillik kuzatishlar o‘tkazib, natijalarni tahlil qilib chiqishiga to‘g‘ri kelar edi. Keyin esa, ushbu tahlillar asosida qandaydir qonuniyatni topsa,

sizga  javob  aytgan  bo‘lardi.  Ya'ni,  u  boshqa  yulduz  sistemasidagi  sayyoralar  harakati  ham,  Quyosh  sistemasidagi  sayyoralar

bo‘ysunadigan qonunlarga bo‘ysunishi haqida tasavvurning o‘zi bo‘lmagan.

Nyuton  mumtoz  mexanikasining  eng  buyuk  yutuqlaridan  biri  ham  aynan  shunda.  Ya'ni,  Nyuton,  Kepler  qonunlarining  fundamental

asoslarini  ochib  beradi  va  ularning  istalgan  sistemaga  tadbiq  qilinishi  mumkinligini,  ya'ni,  universial  ekanligini  ta’kidlaydi.  Oxir-oqibat

---

Yangilаndi: 14.05.2020 12:53

shunday bo‘lib chiqdiki, Kepler qonunlarini Nyuton qonunlaridan matematik yo‘l bilan keltirib chiqarish mumkin ekan! Basharti shunday

ekan,  demak  biz,  Kepler  qonunlari  Koinotdagi  istalgan  sayyoralar  sistemasi  uchun  yaroqli  ekaniga  ishonch  hosil  qilishimiz  mumkin.

Astronomlar haqiqatan ham, hozirda ketma-ket ochilayotgan ekzosayyoralar sistemalari uchun ushbu qonunlarni tadbiq etishmoqda va

ular haqiqatan ham, katta aniqlik bilan o‘zini oqlamoqda! (Aytgancha, kashf etilayotgan ekzosayyoralar nomiga ham Keplerning nomi

qo‘shib aytilishi urfga kirdi. Buning sababi, u kashf qilgan mazkur qonunlar bilan emas, baliki, o‘sha ekzosayyoralarning kashf etilishi

uchun vosita-sababchi bo‘lgan «Kepler» 

teleskop

i  tufaylidir.  Masalan,  K2-18b  ekzosayyorasi  «Kepler»  teleskopining  ikkinchi  missiyasi

davomida kashf qilingan).

Keplerning ushbu uchinchi qonuni zamonaviy kosmologiya fanida ham juda katta ahamiyat kasb etadi. Chunonchi, olis galaktikalarni

kuzatish  asnosida,  astrofiziklar,  galaktika  markazlaridagi  vodorod  atomlaridan  chiqadigan  kuchsiz  signallarni  qayd  etishadi.  Ushbu

nurlanishlar spektridagi Doppler effekti bo‘yicha olimlar galaktika diskining vodorod periferiyasining aylanish tezligini aniqlashadi va bu

orqali, galaktikalarning o‘zining burchak tezliklarini topishadi.

Kepler  qonunlari  tabiat  va  borliqni  anglashda  insoniyat  tushunib  yetgan  eng  birinchi  va  eng  muhim  qonunlardan  biridir.  O‘zida  fizika,

matematika va astronomiyani uyg‘unlashtirgan holda, Kepler qonunlari ilm-fanda, tabiat hodisalarini ixcham va oddiy formulalar bilan

ifodalash mumkinligini ham ko‘rsatib berdi va minglab keyingi avlod olimlari uchun namuna o‘laroq xizmat qildi.

[1]

 Perigeliy – sayyoraning Quyoshga eng yaqin keladigan nuqtasi, apogey esa Quyoshdan eng uzoq ketadigan nuqtasi nomi

 

 

Bizni ijtimoiy tarmoqlarda ham kuzatib boring:

Feysbukda: 

https://www.facebook.com/Orbita.Uz/

Tvitterda: 

@OrbitaUz

Google+ : 

https://plus.google.com/104225891102513041205/posts/

Telegramdagi kanalimiz: 

https://telegram.me/OrbitaUz

< avvаlgi

 

kеyingi >

 

Do‘stlaringiz nimani yoqtirishini ko‘rish uchun 

Ro‘yxatdan o‘tish

.

Yoqdi