Muxammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti samarqand filiali 5330300 Axborot xavfsizligi (sohalar bo’yicha) yo’nalishi 307-gurux

2.Lokal va global tarmoqlarning umumiy ta’rifi.

Tarmoqlar lokal va globalga bo‘linadi, lekin faqat bu ularning yagona klassifikatsiyasi emas.

Ular birrangli va ko‘prangli, birmartali va ko‘pmartali, ochiq va yopiq va b. bo‘linadi.
Klassifikatsiyaning ko‘p xilligidan eng muhim va ko‘p ishlatiladiganlari ko‘rib chiqiladi.
Tarmoqlarni kategoriya va turga ajratishning ko‘pgina klassifikatsion prinsiplari, dasturiy ta’mi-notning turi va xiliga asoslangan.
Boshqacha qilib aytganda, birgina jismoniy asosda bir necha xil, tur va sinf tarmoqlarini shakllantirish mumkin.
Tarmoqqa ulangan kompyuter ish stansiyasi (Workstation) deb nomlanadi. Qoida bo‘yicha bu kompyuterda inson ishlaydi. Tarmoqda shunday kompyuterlar borki, ularda hech kim ishlamaydi. Ulardan tarmoqdagi boshqaruv markazi va axborot yig‘uvchi sifatida foydalaniladi. Bunday kompyuterlar server deb nomlanadi.
Agar kompyuterlar bir-biridan nisbatan yaqinda joylashgan va yuqori tezlikdagi tarmoq adapterlari (axborot jo‘natish tezligi 10-100Mbit/s) yordamida ulangan bo‘lsa, bu tarmoqlar lokal deb nomlanadi.

Lokal tarmoqlardan foydalanishda, kompyuterlar odat-da, bir xona, bino yoki yaqin joylashgan uylarda joylashgan bo‘lishi kerak.
Lokal kompyuter tarmoqlari, odatda, ishlatish va dasturiy ta’minot xarakteri bo‘yicha korporativ xarakterga ega bo‘ladi va biror bitta tizimga taalluqli yuzdan ortiq kompyuter sistemalarini birlashtiradi.

O‘z tarkibida ko‘pgina kompyuterlarni integratsiyalaydigan va (asosiysi) ma’lum masofada joylashgan turli arxitektura bazasi va dasturiy ta’minotga ega bo‘lgan kompyuterlarni ulash uchun mo‘ljallangan tarmoq va tarmoq teznologiyalarida qo‘llaniladigan, zamonaviy talablarga javob beradigan kompyuter tarmog‘i global hisoblanadi.

Bir-biridan ma’lum masofada joylashgan kompyuterlar yoki butun lokal tarmoqlarni ulash uchun modemlar, hamda, ajratilgan yoki sun’iy yo‘ldoshli aloqa kanallari qo‘llaniladi. Odatda, bu tarmoqlardagi axborot jo’natish tezligi, lokalga qaraganda sezilarli darajada pastroq bo‘ladi.
Hozirgi vaqtda bir nechta global kompyuter tarmoqlari va ularning protokollari mavjud, masalan, RelCom, CompuServ, Internet va b.

4.Tarmoq topologiyalari

Tarmoq topologiyasi - bu aloqa tarmog'i elementlarining joylashuvi. Tarmoq topologiyasi har xil turdagi telekommunikatsiya tarmoqlarini, shu jumladan radio tarmoqlarini, sanoat stavkalari va kompyuter tarmoqlarini aniqlash yoki tavsiflash uchun ishlatilishi mumkin. Tarmoq topologiyalari shuningdek, tarmoqni geografik muhitdagi o’rni, foydalanuvchilari soni va foydalaniladigan texnologiyasiga muvofiq tanlanadi. Bir qancha tarmoq topologiyalari mavjud: mesh, yulduz, daraxt, shina, halqa ва 3-D torus.

Misol uchun mesh topologiyali tarmoq - bu lokal tarmoq topologiyasida ishlatiladi, unda infratuzilma tugunlari to'g'ridan-to'g'ri, dinamik va ierarxik bo'lmagan holda boshqa ko'plab tugunlarga ulanadi va ma'lumotlarni foydalanuvchilarga samarali yo'naltirish uchun bir-biri bilan hamkorlik qiladi. Bunday topologiyalar har doim ham o’zini oqlamaydi, sababi qurilishi qimmatga tushadi.

3-rasm. Mesh topologiyali tarmoq

Yulduzli topologiyaga asoslanga tarmoq bo’lib, bunda kompyuter tarmoqlari markazida joylashgan tarmoq elementni o’ziga ulangan qurilmalarni boshqarad. Shuningdek, yulduzli topologiyada har bir xost markaziy qurilmaga ulanadi, bitta markaziy qurilma xabarlarni uzatish uchun kanal vazifasini bajaradi. Bu topologiya eng keng tarqalgan kompyuter tarmog'i topologiyalaridan biridir.

4-rasm. Yulduz topologiyali tarmoq

Torus aloqali topologiya - bu parallel kompyuter tizimidagi ishlov berish tugunlarini o'zaro bog'lash uchun kalitsiz tarmoq topologiyasi hisoblanadi. Bu yangi avlod topologiya hisoblanadi va ko’plab kompyuterlarni 3 o’lchamli holatda bir biri bilan bog’laydi, 5-rasm.

5-rasm. Torus aloqali topologiy.